Blik op Europa

De Europese Unie heeft een ambitieuze handelsagenda gepresenteerd voor 2022, waarbij verschillende regio’s in de schijnwerper zullen staan. We belichten de Europese plannen voor de Verenigde Staten, China, het Verenigd Koninkrijk, het Afrikaanse continent en de WTO.

Al meer dan twee jaar geleden werd het akkoord tussen de EU en de VS over datadoorgifte ongeldig verklaard. Totdat de EU en de VS nieuwe afspraken hebben gemaakt, moeten bedrijven gebruik maken van andere instrumenten. Deze manier van handelen levert problemen op, met name voor het mkb. VNO-NCW en MKB-Nederland dingen erop aan dat er snel een nieuw adequaatheidsbesluit komt tussen de EU en de VS.

De relatie tussen China en de EU staat fors onder druk. De EU heeft zorgen geuit over de mensenrechtensituatie in China, en China heeft bezwaren genoemd tegen Europese wetsvoorstellen. Ondanks deze obstakels zijn de EU en China nog steeds erg belangrijke handelspartners voor elkaar. Aan de EU dus de uitdaging om een balans te vinden in de relatie met China. Tegelijkertijd moet er worden gekeken op welke gebieden samenwerking wél mogelijk is.

De nieuwe relatie tussen het VK en de EU is sinds 1 januari 2021 een feit, maar al snel groeide er onrust over problemen rondom het Noord-Ierland protocol. Het afgelopen jaar is er volop onderhandeld en de EU heeft een aantal concessies gedaan. Echter bestaan er nog steeds problemen rond de rol van het Europees Hof. Ook 2022 belooft daarom een jaar te worden waarin Brexit nog volle aandacht krijgt.

Het Afrikaanse continent is al lange tijd een prioriteit voor de EU en 2022 kan het jaar worden waarin de relatie weer op stoom komt. Het uiteindelijke doel is een intercontinentaal vrijhandelsverdrag tussen de EU en Afrika. In de tussentijd zijn er echter nog een aantal beren op de weg, zoals onvrede vanuit het Afrikaanse continent over de lage vaccinatiegraad daar, mede door het moeizame Covax-programma.

Van oudsher is Europa een voorvechter van open economieën en vrijhandel, maar het besef is gekomen dat vrijhandel en openheid alleen niet voldoende is. De EU heeft de afgelopen jaren meerdere acties ondernomen om het speelveld gelijk te trekken. We nemen in dit artikel enkele instrumenten onder de loep, zoals het International Procurement Instrument, anti-coercion instrument en de herziening van het Blocking Statute.

Het draagvlak voor vrijhandel staat in Europa onder druk. Een belangrijke reden hiervoor is zorg over negatieve effecten van vrijhandel op het klimaat. Het omgekeerde kan echter waar zijn: door middel van handel kan kennis worden uitgewisseld, nieuwe technologieën worden ontwikkeld en de handel in duurzame goederen een impuls krijgen.

De hoge energieprijzen blijven de gemoederen in Brussel bezig houden. Hoewel het onderwerp in december opnieuw op de agenda stond, blijft eensgezindheid over een aanpak ver te zoeken. Ondanks voorstellen van de Commissie om gas bijvoorbeeld samen in te kopen, is het zeker dat de situatie de komende maanden onvoorspelbaar zal blijven. We moeten er rekening mee houden dat we naast Corona ook nog een tijdje met hogere energieprijzen moeten leven.

In de vorige Blik op Europa stonden we stil bij de ambitieuze agenda van het Franse EU-voorzitterschap, dat begin deze maand van start ging. In Nederland lijkt met het nieuwe coalitieakkoord een nieuwe weg ingeslagen met een constructieve houding tegenover Europa. Een heel ander veld waar zich grote veranderingen voltrekken is de Europese handelspolitiek. Daar zetten we in deze Blik speciaal de schijnwerper op.

Het Franse voorzitterschap van de Europese Raad komt er aan en Macron sprak in een persconferentie onder meer over een soeverein Europa, een nieuw groeimodel voor de Europese Unie en een menselijk Europa. Frankrijk is de derde economische partner voor Nederland en er is een belangrijke rol weggelegd voor het (georganiseerde) bedrijfsleven om samen met de overheden in beide landen deze maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Pieter de Gooijer, ambassadeur in Frankrijk, geeft zijn visie op de plannen van het Franse voorzitterschap.

De Europese sociale dialoog is een hoeksteen van beleid in de EU. Onderwerpen zoals platformwerk, minimumloon, onterechte beloningsverschillen tussen mannen vrouwen, gezondheid op de werkplek en grenswaarden voor kankerverwekkende stoffen zijn allemaal vertegenwoordigd op de sociale agenda onder het Franse voorzitterschap. Wat betreft het raamwerk voor een minimumloon wordt er verwacht al voor de Franse verkiezingen een overeenstemming te bereiken.

Op het gebied van klimaat is het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) één van de topprioriteiten van het Franse voorzitterschap. Frankrijk geeft zichzelf daarmee geen makkelijke opgave, aangezien het onderwerp geopolitiek zeer gevoelig ligt. Daarnaast zou het niet vreemd zijn als de Fransen proberen hun Europese collega's te overtuigen om de Europese elektriciteitsmarkt te hervormen. Of de Fransen hun ambities op deze gebieden kunnen waarmaken, zal nog maar moeten blijken de komende maanden.

De lijn van het Franse voorzitterschap rondom handel en transport kan het best worden samengevat met strategische autonomie. Eén van de grote aandachtspunten, namelijk defensie en strategische autonomie, komt waarschijnlijk ook hoger op de agenda. Op transport hebben de Fransen een behoorlijke uitdaging voor de deur, welke behoort tot het 'Fit for 55'-pakket. Tot slot mag het consumentenbeleid niet vergeten worden.

De EU staat voor een aantal uitdagingen waar het Franse voorzitterschap maar graag werk van wilt maken. Zoekend en werkend gaat de EU het nieuwe jaar in, met een urgentie voor een soeverein Europa. Terugblikkend op het afgelopen jaar is er ook een aantal positieve ontwikkelingen geweest, die we uiteenzetten in dit blog.

Met de presentatie van het tweede deel van het 'Fit for 55'-pakket hoeven Europese beleidsmakers zich binnenkort niet te vervelen. De grootste toevoeging is het zogenaamde gaspakket. Maar ook zijn er richtlijnen uitgebracht voor de gebouwde omgeving, methaanemissies en duurzame waardeketens door bijvoorbeeld het duurzaam opvangen en recyclen van koolstof.

2021 was een vruchtbaar jaar voor Europees digitaal beleid met de ambitieuze plannen zoals de Digital Markets Act en Digital Services Act. Ook in 2022 staat digitalisering hoog op de politiek bestuurlijke agenda, waar we onder andere Europese kampioenen, cyber, data en kunstmatige intelligentie kunnen verwachten.