Bevingen: 'Voor ondernemers is niets geregeld'

Sinds vorige maand zoekt Hans Alders naar een oplossing voor de schade die de gaswinning in Groningen veroorzaakt. De aandacht gaat tot nu toe vooral uit naar woningen. Terwijl er ook honderden bedrijfspanden met bevingsschade in het gebied staan.

'Wie is verantwoordelijk als de achtergevel omdondert bovenop mijn personeel?' Ondernemer Erik Ridder (Ribo Groep) is weer verontwaardigd. Door diverse aardbevingen begonnen de muren van de monumentale schuur achter boerderij Fivelzigt in Delfzijl zo dramatisch te scheuren, dat de achtergevel langzaam lostrilde. 'Mijn compagnon en ik hadden deze oude boerderij juist gekocht om hem helemaal te restaureren. Het woongedeelte was al helemaal klaar.' Het duurde twee jaar voordat zij met het gaswinningsbedrijf een overeenkomst wisten te sluiten. 'Uiteindelijk volgens dezelfde aanpak die wij na een half jaar al hadden voorgesteld.' Afgelopen maand is begonnen met het herbouwen en aardbevingsbestendig maken van de schuur, een karwei dat tot november gaat duren en waarbij 60 duizend bakstenen opnieuw worden gelegd. Kosten: in de buurt van vier ton.

Een cynicus zou zeggen dat Ridder en zijn compagnon Erik Bouma een geluk bij een ongeluk hebben gehad: een restauratie op kosten van de NAM. Maar dat is te kort door de bocht, de ondernemers hebben er behoorlijk voor moeten praten om überhaupt iets vergoed te krijgen. Ridder: 'Volgens de taxateur was de schuur al gammel, dus 'daar gaan we niets voor geven'. Ja, dat de schuur oud was, wist ik ook wel. Maar de muren zaten oorspronkelijk toch echt aan elkaar.'

De eerste herbouwplannen gingen uit van een 'enorme staalconstructie' in het pand om het aardbevingbestendig te maken. Daarmee zou niet alleen geen sprake zijn van restauratie, de schuur zou ook meters binnenruimte moeten inleveren. 'Dat is toch geen restaureren. Dit is een monument, het oude binnenwerk wilden we juist behouden. Op een gegeven moment wist ik via-via het telefoonnummer van de directeur van de NAM te pakken te krijgen en hebben we hem gebombardeerd met sms'jes en berichten', vertelt Ridder. 'Toen kwam er snel schot in.'

Broodwinning verloren
Meestal worden de schadegevallen goed opgelost, in elk geval soepeler dan bij Ridder en Bouma, maar het kost vaak meer moeite dan nodig, zeggen ondernemers in het aardbevingsgebied. Ridders compagnon, Erik Bouma, vermoedt een tactiek achter de herstelwerkzaamheden. 'Ze pakken eerst de makkelijke projecten aan, vooral van particuliere woningen. Daar zijn ze tamelijk grootmoedig in zodat de NAM, maar ook het ministerie kan zeggen: 'Kijk eens hoeveel we allemaal al aan het doen zijn.' De grote schades blijven liggen.'

Ondernemers hebben ook andere zorgen naast die van 'gewone burgers' die vrezen voor hun woning. Een bedrijfspand 'is' broodwinning. Er liggen voorraden en er werkt personeel waar de ondernemer voor verantwoordelijk is. Voor veel kleine ondernemers, en in Groningen is dat de kurk van de economie, is hun bedrijfspand ook hun enige pensioenvoorziening. Ondernemers in het aardbevingsgebied kunnen hun bezit van soms enkele tonnen aan de straatstenen niet kwijt. En ook als er weinig twist is om schade en vergoeding, zitten ondernemers met een praktisch probleem: waar gaan ze heen tijdens de verbouwing? En komen de klanten wel weer terug?

Dicht dan maar?
'Wij zijn in oktober een maand gesloten geweest', zegt Margriet van der Spek, uitbaatster van Café Hammingh in Garnwerd. Na diverse aardschokken en steeds meer scheurtjes, besloot ze aan de bel te trekken. Nu zit er een grote trekstang in het café die het pand stabiliseert. De schade is voor een groot deel geregeld via de eigenaar van het pand en Monumentenzorg. Van der Spek heeft een vergoeding gekregen wegens gederfde inkomsten, dus wat dat betreft is ze niet ontevreden. 'Ik heb het samen met de accountant gedaan', zegt ze. 'We hebben expres voor november gekozen omdat dat toch een stille maand is. Het was niet fijn, ook niet voor onze gasten, maar het was te overzien. Toch heeft het verhaal een langer staartje dan ze verwachtte. 'Wij weten wel dat we op 1 december weer open gingen, maar voor onze gasten was dat minder duidelijk. Ik hoor nu nog steeds wel eens: Jullie zijn toch dicht?'

'Voor ondernemers is niets geregeld', concludeert fotograaf Harald Binnekamp uit Loppersum. Hij was lid van de de dialoogtafel die zich inzet voor maatregelen om de aardbevingsschade te compenseren. Binnekamp huurt een ruimte in het monumentale voormalige gemeentehuis uit 1872. Het pand is zeven jaar geleden helemaal gerestaureerd, maar moet nu weer voor een ton worden opgeknapt. 'Het is één scheur, al scheur', zegt Binnekamp. Hij heeft behalve scheuren in zijn bedrijfsruimte ook schade aan zijn woning en hij regelt op dit moment de schade aan de woning van zijn vader, dus hij ziet het verschil in aanpak.

'De regelingen zijn toegespitst op particulieren en woningeigenaren', weet Binnekamp. 'Een bewoner moet soms tijdelijk zijn huis uit tijdens de herstelwerkzaamheden. Die kan naar familie of naar een hotel. Een ondernemer kan niet zomaar vervangende bedrijfsruimte krijgen. Hij zal zijn zaak tijdelijk moeten sluiten, maar daar is officieel niets voor geregeld. Als je assertief genoeg bent en er zelf aan denkt, kun je een vergoeding krijgen. Je bent dus als het ware overgeleverd aan de overheid en de NAM en die zijn niet helemaal onafhankelijk. Het hangt erg af van je eigen inzet wat je vergoed krijgt. Daar zou best iets voor op papier mogen komen.'

Voorbereiden op grote klap
Geert Jan Reinders, eigenaar van een bedrijf in relatiegeschenken en streekproducten heeft zijn pand in Loppersum twee keer laten herstellen na aardschokken. Schadepost: 250.000 euro. Reinders klaagt niet over de afhandeling, maar het stoort hem dat hij zich niet kan voorbereiden op 'de grote klap', een aardschok van ruim 4 op de schaal van Richter. Het gerucht dat die vroeg of laat moet komen – nu zijn de ergste schokken 3 op de schaal van Richter – gaat als een lopend vuurtje door Groningen.

Verzekeren kan niet
'Ik heb een goede brandverzekering, waardoor ik snel weer verder kan met mijn zaak als die afbrandt', zegt Reinders. 'Zoiets zou ik ook wel willen hebben tegen aardbevingsschade. Dat kan helemaal niet. Aardbevingen zijn natuurrampen en daar kun je je niet tegen verzekeren. Maar wij hebben het hier niet over door de natuur, maar over door de mens veroorzaakte rampen.' Ook organisatorisch tast hij in het duister. Wat gaat er gebeuren als er een beving komt waardoor panden instorten? 'Heeft de gemeente wel een plan hiervoor?', vraagt de ondernemer zich af. 'Als er een omleiding komt en klanten mij niet kunnen bereiken, draai ik op voor de schade. Ondernemersrisico, zegt de gemeente. Daar ben ik heel erg mee bezig. Misschien moet mijn bedrijf weken op slot. Dan heb ik geen inkomen. Hoe gaat dat dan?'

De inzet van oud-Commissaris van de Koningin Hans Alders als Nationaal Coördinator Groningen kan in elk geval helpen om meer vertrouwen te kweken. Harald Binnekamp hoopt dat hij zich ook gaat buigen over de specifieke noden van ondernemers. Alders heeft Geert Jan Reinders al achter zich. 'Ik ben helemaal niet van Alders politieke kleur, maar zoals hij hier altijd heeft geopereerd kan ik mij een slechtere voorstellen.'