Elkaar maandenlang diep in de ogen kijken over draaideuren en waterbedden, vergaderen tot diep in de nacht, verhitte discussies over woordjes. Maar nu ligt het er: het MLT ontwerpadvies van de SER met de bloemrijke titel ‘Zekerheid voor mensen, een wendbare economie en herstel van de samenleving.’ VNO-NCW-voorzitter Ingrid Thijssen heeft er hoge verwachtingen van.
Wat is er dan zo bijzonder aan dit advies van de Sociaal-Economische Raad over de middellange termijn?
'Allereerst dat het voor het eerst in vijftien jaar weer is gelukt om voorafgaand aan de formatie van een nieuw kabinet met een dergelijk advies te komen. Een advies waarin we bovendien met elkaar een paar stevige bruggen overgaan. Dat is toch wel bijzonder, zeker omdat in de SER dus niet alleen de werkgevers en de vakbonden elkaar moeten vinden, maar ook de Kroonleden. Met onder meer de planbureaus en vooraanstaande wetenschappers.'
En hoe nodig was het dat dit SER-advies er zou komen?
'Dat was echt urgent. Zoals we bij VNO-NCW al eerder concludeerden staan we aan het begin van een verandering van tijdperk. Denk aan alle nieuwe technologische ontwikkelingen en wat dat met zich meebrengt, denk aan het klimaatvraagstuk dat dringend om een oplossing vraagt. Daarnaast zien we allerlei spanningen in de samenleving. Daar moesten we echt wat mee. Dat hadden we zelf al neergelegd in onze nieuwe visie over brede welvaart, maar na die woorden moeten nu de daden volgen. Daarom ook dit advies over de vólle breedte: het gaat niet alleen over de arbeidsmarkt, maar ook over investeringen in onderwijs, kennis en innovatie, digitalisering en verduurzaming.'
'ook werkgevers willen af van beschikbaar voor alles, recht op niets'
Toch wordt het advies vooral gezien als het terugdringen van flex. Is dat terecht?
'Nee, maar het is wel een belangrijk onderdeel. Ook werkgevers willen namelijk af van 'beschikbaar voor alles, recht op niets' en staan voor 'gelijk loon voor gelijk werk'. Dat hebben we ook gezegd in onze nieuwe koers. Mensen hebben recht op meer zekerheid. Vandaar ook het voorstel om oproepcontracten, waaronder ook de nul-uren-contracten, te vervangen door basiscontracten met een kwartaal- of jaarurennorm. Dat moet werkenden meer inkomenszekerheid bieden. En het is natuurlijk ook gek dat uitzendkrachten die schouder aan schouder werken met vaste krachten minder verdienen dan de rest. Gelijk loon voor gelijk werk, hebben we dus afgesproken. Waar we ook vanaf willen is de oneindigheid van flexibele contracten, ook daarop doen we voorstellen. Zo laten we zien dat onze nieuwe koers niet alleen woorden zijn maar dat het ons menens is. Daar staat wel tegenover dat bedrijven wendbaar moeten kunnen zijn. En dat het aantrekkelijker wordt om mensen een contract voor onbepaalde duur aan te bieden. Ook daarover hebben we afspraken gemaakt. Dat maakt het tot een gebalanceerd pakket.'
Meer weten over de nieuwe koers van VNO-NCW en MKB-Nederland, bekijk dan ook deze video
Komen bedrijven in bijvoorbeeld de horeca, de tuinbouw en de toeristische sector hierdoor niet in de knel?
'Nee, dat denk ik niet. Er komen bijvoorbeeld uitzonderingen voor scholieren en studenten. Voor hen werkt een oproepcontract prima. Ook voor seizoensarbeid komen uitzonderingen. Of je kunt een basiscontract afsluiten op basis van een jaarurennorm. En ook daarnaast zijn er straks manieren om je bedrijf wendbaar te houden. Zo stellen we een soort deeltijd-WW voor, waarbij je als werkgever bij economische tegenslag de arbeidsduur tijdelijk met 20 procent terug kan brengen. Dat gebeurt dan met behoud van salaris, waarbij de overheid – vergelijkbaar met de NOW-regeling – bijspringt.'
Zullen de loonkosten hierdoor niet stijgen?
'Uitzendarbeid wordt wat duurder, dat klopt. En in het SER-advies steunen we ook het plan om het minimumloon te verhogen. Dat laatste hadden we ook al opgenomen in onze nieuwe visie over brede welvaart. Daar geven we nu handen en voeten aan.'
Maar gaat dat niet ten koste van de werkgelegenheid?
'Het risico dat er aan de basis van de arbeidsmarkt banen verloren gaan, bestaat. Als de lonen aan de onderkant omhoog gaan, is dat een stimulans om bijvoorbeeld verder te robotiseren. Het CPB heeft ooit berekend dat dit 90.000 banen zou kunnen kosten. Daarom is er ook een afspraak gemaakt over een franchise. Dat is een deel van het salaris waarover geen premies hoeven te worden betaald: dat zorgt ervoor dat de werknemer meer overhoudt, terwijl het voor werkgevers niet veel duurder wordt.'
Er komen ook veel nieuwe regels voor uitzendwerk. Betekent dit dat de uitzendsector zal krimpen?
'Nee, dat verwacht ik zeker niet. De hoeveelheid tijdelijke contracten bij werkgevers wordt ingeperkt, net als de mogelijkheid van nul-uren-contracten. Dat betekent dat er voor piek en ziek juist meer via uitzendwerk zal gaan verlopen. Wel krijgen uitzendkrachten meer zekerheid. De eerste fase van uitzendwerk, waarbij geen werk geen loon betekent, wordt ingekort van 78 weken zoals nu in de cao is afgesproken naar 52 weken wettelijk.'