Wat kun jij eigenlijk écht? Skills als sleutel tot je volgende baan

Diploma’s verliezen terrein: vaardig­heden zijn de nieuwe valuta op de arbeidsmarkt. Het ‘skillspaspoort’ moet helpen bij doorgroeien of overstappen. Maar waar vind je zo’n paspoort? En wat heb je eraan? Een zoektocht langs werkcoaches, HR-managers en bedrijven.

Echt uitnodigend ligt het niet, in een hoek van het bedrijventerrein Broekpolder in Rijswijk. Toch sta ik binnen in het Werkcentrum in een lichte hal waar ik met kleurige magneetjes schuif. Woorden als ‘creatief’, ‘betrouwbaar’ en ‘objectief’ plak ik op een zuil. Mijn ‘gids’, werkconsulent Brenda Knoef, vraagt me vijf talenten te kiezen. ‘Plannen,’ zeg ik, ‘daar ben ik juist níet goed in.’ We lachen. ‘Dan laat je dat magneetje liggen.’

Daarna kies ik voorkeuren: ‘internationaal’, ‘nieuwste technieken’. Brenda schrijft mee. ‘Je cv zegt iets, maar niet alles,’ zegt ze. ‘Het gaat om wat je écht kunt en wie je bent.’ Ondertussen vertel ik over mijn werk, mijn podcasts, mijn jaren in Amerika.

‘Je cv zegt weinig. maar je skills? die zeggen alles’

Op zoek naar mijn talenten

Waarom ben ik hier? Een collega op mijn huidige werk vertelde me dat iets als het skillspaspoort een belangrijke rol gaat spelen op de arbeidsmarkt van de toekomst. Mijn journalistieke interesse was gewekt, hoe kom ik aan zo’n paspoort en wat kan ik er precies mee? Alleen, nú heb ik er geen nodig, want ik ben tevreden met mijn huidige baan. Tijd dus voor een klein experiment: ik doe alsof ik stop met de baan die ik nu heb, en iets ánders ga proberen. Helpt zo’n skillspaspoort dan? En wáár vind ik ‘m? Mijn eerste stap is voorspelbaar – ik klop aan bij mijn collega van personeelszaken Laurence van Gelderen en kondig mijn vertrek aan. Kan zij me verder helpen?

‘Ik kijk altijd eerst: waar zit jouw verlangen?’ zegt Van Gelderen. ‘Wat kun je, wat drijft je, waar krijg je energie van?’ Ze laat mensen vaak de StrengthsFinder-test doen, een persoonlijkheidstest die laat zien waar je goed in bent. ‘Je kwaliteiten lijken vanzelfsprekend, maar het helpt om te laten zien: ik zat in de ondernemingsraad, dus ik weet hoe ik belangen moet vertegenwoordigen.’ Maar uiteindelijk draait het om motivatie en die klik. Ze moedigt me aan bedrijven te benaderen waar ik nieuwsgierig naar ben, misschien een dag mee te lopen. Over het skillspaspoort is ze helder: ‘Ik heb er nog nooit eentje in handen gehad. Maar het idee – je kwaliteiten zichtbaar maken los van je diploma’s – geloof ik zeker.’

Op zoek naar helderheid

Op de fiets naar huis overdenk ik het gesprek. Boeiend, maar Van Gelderen kon me weinig nieuws vertellen over dat paspoort. Blijkbaar is het fenomeen nog onbekend. Thuis ga ik googelen: skillpas, skillprofiel, validatie, microcredentials – al snel raak ik verstrikt in jargon. Ik heb iemand nodig die me wegwijs maakt. Mijn journalistieke skills brengen me bij Njord Pattiasina, directeur van de stichting Arbeidsmatchplatform.

‘Wij kijken fundamenteel anders naar werk,’ zegt hij. ‘Niet vanuit diploma’s, maar vanuit vaardigheden.’ Zijn stichting, opgericht door bedrijven als Alliander, TenneT en KPN, gebruikt slimme technologie om profielen te maken van mensen én functies. Daarmee kunnen ze mensen matchen op wat ze kunnen – los van hun cv. ‘We kijken bijvoorbeeld naar de fijne motoriek van een bakker en zien dat die perfect past bij iemand die nieuwe meters installeert.’

Pattiasina is voorzichtig met het begrip skillspaspoort. ‘Wij spreken liever van een skillsprofiel. Een paspoort klinkt als een doel op zich, terwijl het bij ons vooral ondersteunend is aan het matchingsproces.’ Hij ziet wel pilots met gevalideerde skillspaspoorten in de techniek, via leidinggevenden of trainingstrajecten. Bij KPN krijgen monteurs zelfs loonsverhoging op basis van behaalde vaardigheden. Maar de echte drempel is de mindset: ‘Mensen en organisaties stappen pas over als ze de urgentie voelen.’ Toch groeit de beweging – ook buiten de techniek, bijvoorbeeld bij zorginstellingen en KLM. ‘Skillsdenken is geen hype, maar een noodzakelijke omslag in een veranderende arbeidsmarkt.’

Kan hij niet zo’n paspoort voor me maken? Dat wil Pattiasina niet, maar hij brengt me in contact met twee bedrijven: een technische en een zorgorganisatie. Ik weet nog niet of ik die kant op wil met mijn ‘nieuwe baan’, maar besluit ze te spreken – om te horen hoe zij omgaan met profielen en paspoorten.

Van bakker tot monteur

Even later zit ik tegenover Carlo Tempelaars, HR Lead bij KPN. Tien jaar geleden zag het bedrijf dat het tekort aan technisch personeel structureel zou worden. Ze gingen kijken naar vaardigheden en persoonlijkheid: kunnen mensen communiceren, klantgericht denken, onder stress presteren? Elektrotechniek? Dat leer je onderweg wel. ‘Er is geen mbo-opleiding tot KPN-monteur,’ zegt Tempelaars. ‘Dus we leiden sowieso zelf op.’

Het klonk logisch, maar was wennen – vooral voor leidinggevenden. ‘Wat moet ik met een bakker in mijn team?’ vroegen ze zich af. Na enkele successen veranderde de houding. De zij-instromers kwamen uit horeca, politie, evenementenbouw. Wat hen bond was motivatie. KPN’s aanpak, inclusief skills-assessment via games, bleek verrassend effectief – en aantrekkelijk voor carrièreswitchers zoals ik.
Binnen KPN gaat het verder. Tempelaars laat zien hoe monteurs toegang hebben tot een interne skillbank: een overzicht van vaardigheden die je kunt leren, met trainingen en zelfs loonsverhoging. ‘We werken eraan om dit te vertalen naar een breder inzetbaar skillspaspoort.’

Een paar dagen later spreek ik Ellen van Vliet, adviseur leren en ontwikkelen bij zorgorganisatie ’s Heeren Loo. Daar selecteren ze al jaren op skills. Tijdens corona, met acuut personeelstekort, haalden ze mensen uit horeca en de kappersbranche. ‘Niet vanwege diploma’s, maar omdat ze stressbestendig waren, goed communiceerden en een klik hadden met mensen.’ Mbo-certificaten en modulaire opleidingen maakten hen snel inzetbaar in de gehandicaptenzorg.

Een formeel skillspaspoort is er nog niet, maar wat Van Vliet doet komt in de buurt: ‘We brengen iemands werk- en levenservaring in kaart en maken een leeradvies. Ook mantelzorg of vrijwilligerswerk telt mee. Dat geeft een veel completer beeld dan een cv.’

Het enthousiasme van Tempelaars en Van Vliet werkt aanstekelijk. Ik zie de voordelen. Toch sta ik thuis met lege handen. In arren moede voer ik al mijn ervaring in bij ChatGPT: StrengthsFinder, typediploma, volleybaltraining geven, een boek geschreven, een vertaalcertificaat. ChatGPT prijst me de hemel in en spuwt een digitaal kaartje uit – met tikfouten en weinig richting. Wat heb ik in handen? Wie neemt dit serieus?

UWV werkt aan skillsrevolutie

Ik probeer nog één route: het UWV, waar ik spreek met Sven Daverveld. Hij ziet een duidelijke verschuiving van diploma’s naar vaardigheden. ‘Skillsdenken is geen modegril,’ zegt hij. Dankzij AI en CompetentNL – een nationale skillstaal ontwikkeld met TNO – worden vaardigheden steeds preciezer herkend in cv’s, vacatureteksten en opleidingen. Vanaf september komt er een bemiddelingsservice die ook op basis van skills matcht. Daarnaast zie je welke vaardigheden je nog moet ontwikkelen. ‘Dat is fundamenteel anders denken.’

Daverveld ziet ook toekomst in Werkcentra: plekken waar mensen samen met professionals hun skills verkennen. ‘Je loopt letterlijk een route langs themawanden. Een gids helpt je ontdekken: wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik?’ Zo kom ik bij Brenda Knoef in Rijswijk, die nog nooit van het skillspaspoort had gehoord, maar wel van het vermelden van vaardigheden op een cv. Daverveld wijst me op André van den Eventuin van Matchcare, een bedrijf dat wél skillspaspoorten maakt. ‘Ze zijn vooral waardevol aan de praktische kant van de arbeidsmarkt,’ zegt hij. ‘Je wilt geen chirurg aannemen op basis van potentie.’ Toch worden ze breder gebruikt: op Schiphol bepaalt een skillsprofiel wie welk voertuig mag besturen. Matchcare onderscheidt vier niveaus, van instapberoepen tot specialistische functies. Hoe hoger het niveau, hoe minder een skillspaspoort volstaat.

Toch zijn er kansen, bijvoorbeeld in nieuwe functies als klantmanager of ICT’er. Ik bekijk mijn profiel op de Matchcare-site: analytisch, oplossingsgericht, flexibel, verbaal sterk – en ‘waarschijnlijk een sterke schrijver’. Klopt, maar het voelt vooral als een pdf-cv in andere woorden. Ik mis verrassing en aantrekkingskracht. Is dit het revolutionaire paspoort? Ik blijf met gemengde gevoelens achter.

Skillsdenken is waardevol, zeker voor wie zonder diploma’s werkt of buiten de sector ervaring heeft. Maar het is nog pril, versnipperd en kwetsbaar voor wensdenken. Pas als werkgevers serieus op skills selecteren, wordt het paspoort meer dan een aardige gadget. Wat helpt is een gedeelde taal, goede data, professionele begeleiding – en een stevig ‘waarom’, zoals de personeelstekorten. Ben ik verder gekomen? Ja, ik weet nu wat ik zou kunnen worden. Maar ik blijf voorlopig nog even zitten waar ik zit.

Wat is een skillspaspoort?Een skillspaspoort is een digitaal overzicht van iemands vaardigheden en kennis, ook die zonder diploma zijn verworven. Bijvoorbeeld: iemand die vrijwilliger is bij een sportclub en daar heeft leren organiseren, of een mantelzorger die goed met mensen om kan gaan. Al die ervaringen worden vastgelegd in het skillspaspoort, zodat je laat zien wat je écht kunt, niet alleen wat je gestudeerd hebt of waar je gewerkt hebt.
Het skillspaspoort helpt mensen werk te vinden dat bij hen past. Werkgevers kunnen gemakkelijker kandidaten met de juiste vaardigheden vinden. En werknemers ontdekken welke banen er zijn, ook buiten hun eigen sector. Dit is belangrijk, zeker nu de arbeidsmarkt verandert, onder andere door AI.
Een belangrijk onderdeel is validatie: het controleren of je vaardigheden kloppen. Dat kan via tests, praktijkopdrachten of een bevestiging van een werkgever of opleider. Dit maakt het skillspaspoort betrouwbaarder voor werkgevers. Het UWV werkt samen met TNO aan Competent.nl, een nationale skills-taal die hierbij helpt.
In Nederland zijn al verschillende proeven gedaan met skillspaspoorten, zoals House of Skills, SkillsCV en het Nationaal Skillspaspoort. Overheid en vakbonden steunen deze initiatieven, maar een landelijke standaard ontbreekt nog. Ook zijn er vragen over eigenaarschap van gegevens, privacy en praktische toepassing. Toch komt het skillspaspoort steeds dichterbij. Sectoren als techniek, zorg en logistiek gebruiken het al. Het doel is dat straks iedereen in Nederland zijn vaardigheden makkelijk en betrouwbaar kan laten zien.