Column Haroon Sheikh: Meer dan een baan

Werkplezier begint bij de verbinding met anderen, niet bij arbeidsvoorwaarden. Juist in de dagelijkse interacties ontstaat de resonantie die werk betekenis geeft. Zo kijken we met andere ogen naar werk en goed werkgeverschap, zegt Haroon Sheikh in zijn column.

Ik mag mij gelukkig prijzen dat mijn werk mij veel voldoening geeft. Ik denk dat mijn ideale week niet heel erg verschillend is van mijn gemiddelde werkweek. Maar ik weet dat dit vrij uitzonderlijk is. Voor veel mensen is werk een grote bron van stress. Veel mensen, en vooral jongeren, kampen met klachten van burn-out. Hun werkomgeving voelt niet veilig en ze hebben het gevoel weinig grip te hebben op de omstandigheden waarin ze werken. Er is een gevoel van continue druk dat vergroot wordt door zorgen over hoe nieuwe technologieën als AI het werk gaan beïnvloeden.

Meer dan arbeidsvoorwaarden

Het is belangrijk om na te denken over goed werkgeverschap. Er wordt daarbij vaak gedacht aan zaken zoals salaris, vrije dagen, leuke uitjes en trainingen om de vaardigheden te verbeteren. Dat zijn ook allemaal belangrijke zaken, maar toch bekruipt mij het gevoel dat dan heel wezenlijke zaken uit het oog worden verloren. Het werkplezier dat ik ervaar kan ik niet begrijpen vanuit een onderhandeling tussen werkgever en werknemer over goede voorwaarden. Dat gaat juist over een betrokkenheid op iets gemeenschappelijks. Zo heb ik nog nooit een functie aangenomen vanwege de voorwaarden die het bood, wel omdat ik het gevoel had dat er mensen werkten van wie ik iets kon leren. Mensen die een bepaalde wijsheid hadden en waar ik daarom tijd mee wilde doorbrengen.

De kracht van dagelijkse verbinding

Dat is sowieso iets raars aan werk. We solliciteren op functies, maar allesbepalend is eigenlijk hoe we verbinden met collega’s, mensen die wij soms meer zien dan onze familieleden. Hoe wezenlijk is de begroeting als we ’s ochtends de kamer binnenlopen. Of de anticipatie op het gesprek over wat we in onze vrije tijd hebben gedaan. Belangrijk zijn ook de gesprekken waar we achteraf in ons hoofd nog op terugkomen en betere formuleringen voor bedenken. Van jonge mensen hoor ik vaak hoe empowering het voelt wanneer ze naar hun mening gevraagd wordt over een belangrijke kwestie op het werk. Het lijken kleine dingen, maar ze zijn mijns inziens wezenlijk voor hoe mensen hun werk ervaren.

Hoe kunnen we die fenomenen beter begrijpen? Een aantal jaar geleden schreef de socioloog Hartmut Rosa een boek over resonantie dat ik recent gelezen heb. Het is een simpel en helder concept, maar toch zien wij het doorgaans over het hoofd. De term resonantie komt uit de akoestiek en gaat over de weerklank die twee zaken op elkaar hebben. Resonantie is daarmee iets anders dan harmonie. Dat is er wanneer twee zaken volledig op elkaar aansluiten. Resonantie gaat juist over twee los van elkaar staande zaken of personen die samen een bijzonder effect creëren. Resonantie ontstaat niet wanneer iedereen tegenover elkaar staat, maar ook niet wanneer wij het allemaal eens zijn. Het ontstaat wanneer er ruimte is om de eigen stem te laten horen en tegelijkertijd wij ervoor openstaan verrast te worden door wat we terughoren.

Volgens Rosa wordt het steeds moeilijker om resonantie te ervaren in een wereld ingericht op beheersing, met individuen die in steeds hoger tempo met elkaar concurreren: een wereld van acceleratie.

Werk als resonantieruimte

Resonantie is een mooi concept om met andere ogen naar het eigen werk te kijken. Hoe goed resoneer ik met mijn collega’s? Resoneer ik met de werktuigen en dingen die ik gebruik, met de ruimte waarin ik werk? Is er bij vergaderingen ruimte voor resonantie? Kun je resonantie ervaren in een videocall?

We kijken anders naar werk als we het niet zien als een onderhandeling over de verdeling van inkomen en vrije tijd, maar als een gemeenschappelijke resonantieruimte.

Goed werkgeverschap gaat ook over daarvoor ruimte maken. Dat klinkt ook door in de betekenis van bepaalde woorden. Een company staat tegenwoordig voor een puur economische activiteit, maar als we ons op ons gemak voelen bij mensen dan spreken wij ook van good company, denk in het Nederlands aan kompanen. Het woord company komt uit het Latijn voor ‘gezamenlijk’ (co) en ‘brood’ (panis). Ja, met werk verdienen wij ons brood. Maar nog fundamenteler is dat het een plek is waar mensen samen brood eten.