Tegenstellingen bij de COP30 in Belém

Afgelopen weken zijn van over de hele wereld diplomaten afgereisd naar Brazilië voor de VN Klimaatconferentie COP30. De bijeenkomst werd gekenmerkt door scherpe tegenstellingen die al begonnen bij de aankondiging van het gastland. Brazilië is namelijk de grootse olieproducent van Zuid-Amerika en negende wereldwijd, maar ook het thuisland van 60% van het regenwoud wat onmisbaar is voor de opslag van CO2. Bovendien werd er ook veel aandacht besteedt aan de grote inheemse populatie in Brazilië waarvan de manier van leven bedreigd wordt door klimaatverandering.

COP30 in Belém werd officieel gepresenteerd als een “COP van implementatie”. Dit werd onder anderen gedaan door middel van een omvangrijke Global Climate Action Agenda (GCAA) die honderden initiatieven en concrete uitvoeringsprogramma’s bundelt. Uit het COP30-rapport blijkt dat op vrijwel alle transities—van energie en industrie tot natuur, voedsel, steden en gezondheid—nieuwe programma’s, financiële toezeggingen en samenwerkingsverbanden zijn gelanceerd. Dat is van groot belang.

Toch was het politiek onderhandelingsresultaat zwakker dan gehoopt. Ondanks Europese druk richting een scherpe reductie in fossiele brandstoffen werd dit geblokkeerd door een verenigd BRICS–Arabisch blok. Waar de VS schitterden in afwezigheid probeert China dit gat te vullen. China heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot wereldwijde marktleider op het gebied van elektrische auto’s en zonnepanelen. Dit staat echter wel in scherp contrast met de magere commitment aan 7 tot 10% reductie in 2035 waar Europa bijvoorbeeld inzet op 70% reductie.

Het Braziliaanse COP-voorzitterschap koos voor een middenkoers, waardoor het eindakkoord niet verder ging dan minimale formuleringen over fossiele brandstoffen. Bovendien is er grote onenigheid over de manier waarop de rijke landen zullen bijdragen aan de verduurzaming van landen in de ‘Global South’. EU-commissaris Wopke Hoekstra dreigde vrijdag zelfs het akkoord niet te tekenen, maar uiteindelijk is Europa zaterdagochtend akkoord gegaan met de slotverklaring met enkele kleine aanpassingen. Opmerkelijke resultaten zijn de erkenning van het emissiegat, nieuwe high level events, maar geen expliciete wereldwijde uitfasering van fossiele brandstoffen.

Deze COP30 maakt de geopolitieke verschuivingen van de afgelopen jaren pijnlijk duidelijk. Door het terugtrekken van de VS en moeizame houding in de samenwerking met de EU is er meer macht verschoven naar China en de BRICS-landen. Om ons als Europa staande te houden en onze duurzame ambities te waarborgen is het dus essentieel dat er focus blijft op concurrentiekracht en strategische autonomie en dat we breder opzoek gaan naar nieuwe bondgenoten. De COP30 laat zien echter ook zien dat multilateralisme nog bestaat, maar de vraag is voor hoe lang. Europa moet daar haar conclusies uit trekken.