Het Draghi-rapport vereist van Nederland gerichte keuzes en investeringen

Deze bijdrage is geschreven door Wimar Bolhuis, directeur van TNO Vector. 

Op verzoek van de Tweede Kamer analyseerde TNO Vector hoe Nederland zich verhoudt tot het Draghi-rapport over Europees concurrentievermogen. De focus lag op drie thema’s waarop de Nederlandse situatie ten opzichte van Europa werd geanalyseerd: de innovatiekloof, decarbonisatie en energieprijzen, en strategische onafhankelijkheid en defensie. De conclusie is helder: Nederland moet gerichter investeren om zijn concurrentiepositie te versterken. 

Waar Europa als geheel wordt vergeleken met de VS en China, heeft Nederland unieke kenmerken. Onze R&D-uitgaven blijven achter, energieprijzen zijn hoog en het innovatiebeleid mist focus en consistentie. Tegelijkertijd hebben we sterke groeisectoren, zoals de machinebouw en elektrotechniek. Door strategisch te investeren in sleuteltechnologieën als quantum, AI en optische satellietcommunicatie kan Nederland internationaal een leidende rol pakken. De opbouw van de defensie-industrie biedt hierbij kansen. 

Een belangrijk knelpunt is de opschaling van innovatieve startups. Hoewel Nederland goed scoort op durfkapitaal per inwoner, wordt dit kapitaal weinig geïnvesteerd in deep-tech en in de latere fases waarin startups doorgroeien naar scale-ups. Dit de remt productiviteitsgroei, opbouw van nieuwe industrie en economische structuurveranderingen. 

Overheden kunnen hierin een doorslaggevende rol spelen. Jaarlijks besteden Nederlandse overheden zo’n € 100 miljard aan aanbestedingen. Door vaker op te treden als ‘launching customer’ – de eerste klant van innovatieve producten of diensten – kunnen zij markten creëren voor veelbelovende startups. Dit vraagt om nieuwe werkwijzen, meer risicobereidheid en samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven. 

De kansen liggen voor het grijpen, onder andere in clean tech, defensie, ICT en infrastructuur. Als we deze rol serieus nemen en innovatiegericht aanbesteden, versterken we niet alleen onze economie, maar creëren we ook een aantrekkelijker klimaat voor private investeringen in R&D.