Europese Commissie publiceert wetgevings- en investeringsagenda voor AI

Op 9 april presenteerde Eurocommissaris Henna Virkkunen het nieuwe AI Continent Action Plan van de Europese Commissie. Volgens de Commissie kan de EU uitgroeien tot wereldleider in kunstmatige intelligentie, mits Europese sterktes worden omgezet in een versnelling van AI-ontwikkeling. Door het onbenutte potentieel van Europese onderzoekers, Europese data en industriële sectoren beter te benutten wil de Commissie economische groei stimuleren en concurrentievermogen versterken, onder meer op het gebied van gezondheidszorg, mobiliteit en wetenschap. Bedrijven worden aangespoord om meer te investeren, en overheden moeten via aanbestedingen Europese AI-oplossingen bevoordelen. Daarnaast komt er speciale aandacht voor consistente en betrouwbare regelgeving, en een bloeiende startup- en scale-upklimaat.

Hoewel het actieplan leest als een ambitieuze investeringsagenda, blijven echte nieuwe middelen grotendeels achterwege. De belangrijkste uitzondering is het AI Factories-initiatief, dat moet uitgroeien tot een netwerk van vijf gigafabrieken voor AI-rekenkracht, geïnspireerd op CERN, en deels gefinancierd wordt via de bestaande InvestAI-faciliteit van €20 miljard. Andere acties, zoals verbeterde toegang tot data en stimulering van AI-adoptie in sectoren als defensie, landbouw en de maakindustrie, worden vooral beleidsmatig aangestuurd en moeten binnen bestaande financiële kaders plaatsvinden. De aangekondigde Apply AI-strategie moet deze sectorgerichte toepassing verder stimuleren. Het eerder aangekondigde InvestAI initiatief t.w.v. €200 miljard is een dergelijke actie waar weinig nieuwe gelden voor beschikbaar staat. Bestaande gelden uit Horizon Europe en Digital Europe programma’s, aangevuld met de (naar verwachting) aanstaande private investeringen, zullen hier het investeringsgat vis-a-vis derdelanden moeten dichten.

Opvallend is de aandacht voor regeldruk. De Commissie erkent dat de implementatie van de AI Act een uitdaging vormt, en komt daarom met een AI Act Service Desk, bedoeld om bedrijven te ondersteunen met informatie en praktische vragen. Stakeholders kunnen via een consultatie knelpunten melden, waarop de Commissie zo nodig met webinars of Q&As zal reageren. Maar ondanks deze signalen van ondersteuning blijft de vereenvoudigingsagenda tamelijk mager: er worden geen concrete voorstellen gedaan om administratieve lasten structureel te verlichten. Tegelijkertijd biedt het actieplan wel meer duidelijkheid over toekomstige wetgeving. De aankomende Cloud & AI Development Act, waarvoor gelijktijdig een publieke consultatie is gepubliceerd, moet bijvoorbeeld investeringen in cloud- en edge-infrastructuur stimuleren en snellere vergunningsprocedures faciliteren. Ook is een Data Union Strategy in voorbereiding, gericht op betere datatoegang voor bedrijven, met een verwacht wetsvoorstel in het vierde kwartaal van dit jaar. Deze trajecten geven aan dat de Commissie werk wil maken van structurele randvoorwaarden voor AI-ontwikkeling in Europa.

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn positief over het actieplan, dat een duidelijke schets maakt waar de EU een been moet bijtrekken (denk aan het uitbreiden van cloud- en datacenter capaciteit) en waar het een unieke voorsprong verder kan ontwikkelen (bijvoorbeeld leiderschap in wetenschappelijk onderzoek en een focus op de industriële toepassingen van AI-modellen). Wel zouden we graag de komende tijd meer ambitie zien m.b.t. de investeringsagenda, die nu erg aantrekkelijk klinkt maar grotendeels hergebruik is van bestaande middelen en zwaar leunt op private investeringen. Ook moet er serieus werk gemaakt worden van de regeldruk die is ontstaan door digitale wetgeving, en de potentiële onzekerheid die uit de implementatie van de AI Act en haar interactie met andere wetgeving zou kunnen voortvloeien.