Europese aanbevelingen energieprijzen: cruciaal voor ons vestigingsklimaat

Als onderdeel van de Clean Industrial Deal heeft de Europese Commissie de afgelopen weken verschillende richtsnoeren en steunkaders gepubliceerd waarmee lidstaten de energieprijzen kunnen verlagen. Deze documenten lijken technisch van aard, maar zijn bijzonder relevant voor Nederland. De Europese Commissie biedt hiermee namelijk een reddingsboei voor lidstaten om hun basisindustrie te steunen. Als Nederland de reddingsboei negeert, dan dreigt het Nederlandse investeringsklimaat nog verder weg te drijven van onze buurlanden.

Hoge Europese energieprijzen, Nederland extra op achterstand

De Europese energieprijzen zijn nog steeds substantieel hoger dan in de VS. Gemiddeld ongeveer vier keer zo hoog. Binnen de EU is er echter ook geen gelijk speelveld. Zo liggen de elektriciteitsprijzen voor grootgebruikers in buurlanden zoals Duitsland, Frankrijk en België tot 66 procent lager dan in Nederland. Bijvoorbeeld door hogere netwerktarieven in Nederland en kortingsregelingen in buurlanden. Tegen deze achtergrond heeft de Europese Commissie de afgelopen weken verschillende beleidsstukken gepubliceerd die lidstaten in staat moeten stellen om de energieprijzen te verlagen. Vanuit de Nederlandse context springen drie publicaties in het oog.

1. Kosten investeringen netwerken spreiden over toekomstige gebruikers

Ten eerste heeft de Europese Commissie vorige maand richtsnoeren (aanbevelingen) gepubliceerd over toekomstgerichte investeringen in elektriciteitsnetten. Hierin biedt de Europese Commissie expliciet ruimte voor lidstaten om netwerkkosten te ‘amortiseren’. Momenteel worden toekomstgerichte investeringen in het net doorberekend aan de huidige netwerkgebruikers, waardoor nettarieven stijgen en de business case voor elektrificatie verslechtert. Bij amortisatie worden de investeringen in nieuwe infrastructuur pas verder in de toekomst terugverdiend als er door elektrificatie van de economie meer gebruikers zijn. De investeringskosten worden zo over meer gebruikers verdeeld. Dit principe – al mogelijk voor waterstofinfrastructuur – wordt nu ook aanbevelen als optie voor elektriciteitsnetten.

2. Richtsnoeren netwerktarieven: welke aanbevelingen doet de Commissie?

Daarnaast heeft de Europese Commissie richtsnoeren gepubliceerd over andere aspecten van netwerktarieven voor elektriciteit. De Europese Commissie doet bijvoorbeeld aanbevelingen over tijdsafhankelijke tarieven en tariefdifferentiatie op basis van locatie. Daarnaast verduidelijkt de Commissie in hoeverre volumekortingsregelingen voor grootgebruikers zijn toegestaan. In diverse buurlanden, zoals Duitsland, bestaan er gerichte regelingen die grootverbruikers korting geven. In Nederland werd de volumecorrectieregeling (VCR) juist afgeschaft, met een ongelijk speelveld tot gevolg. In de nieuwe richtsnoeren benadrukt Brussel dat maatwerk voor specifieke categorieën van gebruikers wél mogelijk is, mits dergelijke regelingen een verlagend effect hebben op de kosten voor het totale energiesysteem (kosten-reflectiviteit). Hiermee biedt de Europese Commissie kaders om in Nederland een alternatief voor de afgeschafte VCR te ontwikkelen.

3. Staatssteunkaders voor verduurzaming industrie

Ten slotte heeft de Europese Commissie haar staatssteunkaders voor verduurzaming van de industrie gepresenteerd (Clean Industrial State Aid Framework, oftewel CISAF). Hierin biedt de Europese Commissie bijvoorbeeld staatssteunmogelijkheden voor productie van hernieuwbare en koolstofarme energie (waaronder groene en blauwe waterstof), alsook investeringssteun voor productie van schone technologieën zoals batterijen en elektrolysers. Het meest opvallend is de mogelijkheid die wordt geboden voor tijdelijke prijssteun voor elektriciteitskosten voor energie-intensieve industrieën. Lidstaten mogen de helft van het elektriciteitsverbruik van bedrijven steunen en daarvan maximaal 50% van de prijs compenseren. Als voorwaarde mag de gemiddelde elektriciteitsprijs voor die bedrijven niet onder de 50 EUR/MWh zakken en moet minstens de helft van de ontvangen steun worden geïnvesteerd in verduurzaming. Met het stellen van deze voorwaarden beoogt de Europese Commissie het gelijk speelveld op de Europese interne markt zo min mogelijk te verstoren, terwijl het tegelijkertijd ruimte biedt voor gerichte ondersteuning van de meest kwetsbare industrie.

Samenvattend bepalen de richtsnoeren en staatssteunkaders de spelregels voor lidstaten voor de komende jaren. De Europese Commissie heeft zich hiermee ingespannen om een reddingsboei aan te reiken voor lidstaten die de energieprijzen voor de (basis)industrie concurrerender willen maken. De vraag is of Nederland de reddingsboei aangrijpt of verder wegdrijft?