Nieuwe EU voorraadstrategie voor essentiële goederen in noodsituaties

Op 9 juli heeft de Europese Commissie haar Stockpiling Strategy gepresenteerd. Deze strategie is onderdeel van de bredere Preparedness Union Strategy die op 26 maart 2025 uitkwam. De Stockpiling Strategy is vooral bedoeld om EU-breed de juiste voorraden paraat te kunnen hebben in geval van nood. In de komende tijd zullen de eerste maatregelen hieruit worden besproken met de lidstaten, het parlement en andere stakeholders en daarna worden uitgevoerd. In tijden van geopolitieke spanningen, cyberattacks en buitenlandse inmenging is het namelijk belangrijker dan ooit om voorbereid te zijn. Mocht een crisis zich voordoen, dan is het onontbeerlijk dat er toegang is tot essentiële producten zoals medicijnen, grondstoffen en voedsel en water. Vanuit lessen die getrokken zijn uit bijvoorbeeld de Covid-19 pandemie en de oorlog in Oekraïne heeft de Commissie een aantal kernpunten opgesteld. De strategie bestaat uit 7 onderdelen. Deze focussen op coördinatie tussen lidstaten, vooruitzicht en anticipatie, het opvullen van gaten door voorraadopbouw, transport en logistiek, en civiel-militaire, publiek-private en internationale samenwerking.

De belangrijkste pijler in deze strategie is de coördinatie tussen de lidstaten en met de EU. Door middel van het zogenoemde EU Stockpiling Network, moeten lidstaten samenwerken en kennis uitwisselen over voorraadplanning. Ook worden er gezamenlijke definities opgesteld over wat bijvoorbeeld wel en niet geldt als essentieel product.

De Commissie wil verder dat publiek-private samenwerking gestimuleerd wordt. Belastingvoordelen en garantieregelingen moeten ervoor zorgen dat bedrijven een actieve rol gaan spelen in bevoorrading en paraatheidsstrategieën. Risico’s en dreigingssignalen moeten op EU-niveau worden geharmoniseerd, zodat op lidstaat-niveau vervolgens doeltreffend kan worden geanticipeerd.  Daarnaast is het verbeteren van de transport- en logistieke ketens een belangrijke punt van aandacht.

Tenslotte is de Commissie van plan om de kwetsbaarheid van toeleveringsketens te verminderen, door in te zetten op het intensiveren van samenwerkingen met derde landen. Handelsverdragen en strategische partnerschappen kunnen ervoor zorgen dat risico’s wijder gespreid worden.

Verschillende sectoren uit het bedrijfsleven zullen dus op meerdere niveaus actief worden betrokken bij het uitvoeren van de strategie; van het delen van best practices rond voorraadbeheer, real-time tracking en houdbaarheidsbewaking tot aan het bijdragen aan nieuwe afspraken voor noodleveringen. De Europese bedrijven die betrokken zijn bij de materiële paraatheid worden daarnaast geïnventariseerd en in kaart gebracht door de Commissie, om inzicht te geven in welke partijen precies welke rol kunnen spelen in geval van nood. In 2026 wordt de balans opgemaakt van de implementatie van het voorstel.

Ons eerste oordeel

De strategie lijkt te getuigen van een pragmatische aanpak. Ook worden eerder uitgesproken zorgen over marktverstoringen, efficiënt gebruik van schaarse materialen en naleving van mededingingsregels geadresseerd in de tekst. Wel willen VNO-NCW en MKB-Nederland nogmaals het belang van de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de verdere uitwerking van de strategie onderstrepen. Bestaande toeleveringsketens, bedrijfscontinuïteit en een goed functionerende interne markt blijven van groot belang voor een weerbaar Europa.