Nu draait de economie nog goed in Europa. Maar zal dat zo blijven na de Europese verkiezingen in mei? Pierre Gattaz, de nieuwe stem van het Europese bedrijfsleven, is bang voor verzwakking van de Europese Unie. De hoogste tijd voor het bedrijfsleven om van zich te laten horen, vindt hij.
Meneer Gattaz, is dit een goede tijd voor Europese ondernemers?
'Het is altijd een goede tijd voor ondernemerschap. Maar de politieke onzekerheid is op dit moment wel groot. We hebben natuurlijk de Brexit. Dat kan een ramp voor bedrijven worden, omdat je in plaats van bruggen tussen landen ineens weer muren hebt. Want een harde Brexit betekent importtarieven, complexiteit, files aan de grens: alles wat we met de Europese Unie juist makkelijker hadden gemaakt. Dan is er het protectionisme van president Donald Trump. Dat betekent minder groei, en dat maakt het moeilijker voor bedrijven om te overleven. En in Italië hebben we gezien dat de populisten aan de macht zijn gekomen, met alle gevolgen van dien. Dus zaken gaan niet zo goed in de wereld, zelfs al gaat het goed met de economie. De lucht is blauw, maar er zijn dreigende onweerswolken aan de horizon.'
Wie is Pierre Gattaz?Pierre Gattaz, is de nieuwe voorzitter van BusinessEurope, de Europese federatie van ondernemingsorganisaties. Afgelopen zomer volgde hij Emma Marcegaglia op. Zo'n veertig ondernemerskoepels uit Europese landen, waaronder VNO-NCW, zijn lid van BusinessEurope. Gattaz werkt sinds 1992 bij Radiall, een bedrijf dat werd opgericht door zijn vader en zijn oom. In 1994 werd hij voorzitter van de raad van bestuur van het familiebedrijf dat hightech connectors maakt. Ook is hij voorzitter geweest van diverse brancheorganisaties en leidde hij de Franse werkgeversorganisatie MEDEF tot zijn aantreden bij BusinessEurope.
Over minder dan vier maanden zijn er Europese verkiezingen…
'Ja, en ook die brengen onzekerheid met zich mee. Want veel mensen zijn niet blij en dan is er het risico dat ze extreem gaan stemmen. Op die manier kan de Europese Unie verzwakt worden. Terwijl: we hebben zoveel mogelijkheden binnen Europa. We hebben geweldige mensen, geweldige talenten, geweldige middelen tot onze beschikking. De komende maanden zijn dus heel belangrijk. Dat is waarom het Europese bedrijfsleven zich ook meer moet uitspreken en met een duidelijke boodschap moet komen.'
'Veel mensen zijn niet blij en dan is er het risico dat ze extreem gaan stemmen'
Wat gebeurt er als populistische partijen het Europarlement gaan domineren?
'Dat zou het parlement blokkeren. En dan worden er geen besluiten meer genomen. Zo verlies je dus tijd. Europa zal niet meteen uit elkaar spatten, verwacht ik. Maar je verliest vijf jaar. En dat terwijl we juist nu een sterk en verenigd Europa nodig hebben. Daar is het bedrijfsleven in heel Europa het over eens.'
Wat maakt een sterk Europa juist nu zo belangrijk?
'We moeten opboksen tegen economische reuzen, zoals China en de Verenigde Staten en straks ook India. Als we als individuele landen opereren, weet je zeker dat we daar nooit sterk genoeg voor zijn. Ook zijn er grote transformaties die we het hoofd moeten bieden: de klimaatverandering, de opkomst van kunstmatige intelligentie. En vergeet ook de demografische ontwikkelingen niet die op ons afkomen: Afrika dat van 1 miljard naar 2 miljard inwoners gaat.'
Een doemscenario dus?
'Nee, want al die veranderingen kunnen gevaren zijn, maar ook mogelijkheden. Ik ben een ondernemer, dus ik ben optimistisch. Bedrijven zien hier mogelijkheden voor groei, voor meer welvaart voor de mensen, voor banen. Neem het klimaat: wij hebben heel veel expertise. We hebben de schoonste technologie in de wereld, daar zouden we trots op moeten zijn. Of kijk naar wat het bedrijfsleven kan betekenen als het gaat om Afrika. We kunnen er bedrijvigheid brengen, onderwijs, lokale banen, zodat mensen niet naar Europa hoeven te komen.'
'We moeten opboksen tegen economische reuzen, zoals China en de VS'
'Maar al die uitdagingen zijn te groot om in je eentje aan te pakken. Dat geldt voor Nederland, maar ook voor Duitsland of Frankrijk. Daarom hebben we de Europese Unie nodig. Een markt van 500 miljoen mensen, met een van de hoogste inkomens per hoofd van de bevolking. En dat is macht. Overigens moeten we ook blijven herhalen dat de EU ons vrede, vrijheid en democratie heeft gebracht. Want 75 jaar geleden zag Europa er nog heel anders uit, dat mogen we nooit vergeten.'
Mensen hebben daar geen boodschap meer aan, zo lijkt het.
'Mijn analyse is dat er vijf zaken zijn die mensen ontevreden maken. Nummer een is onveiligheid: als je in een buitenwijk woont waar je de straat amper op durft, dan word je daar niet gelukkig van. Nummer twee is het gebrek aan banen. Als je geen werk hebt, stem je eerder extreem. De derde is gebrek aan geld in je portemonnee. Als je wel een baan hebt, maar het eind van de maand niet haalt met je salaris omdat al je geld verdwijnt aan belastingen. En ten vierde en vijfde ontbreekt het mensen aan hoop voor de toekomst en aan trots. Mensen willen graag ergens trots op zijn, maar zijn we dat op Europa? Niet echt, volgens mij.'
'Neem Italië. Daar stemmen mensen in het Zuiden extreemlinks door het gebrek aan banen. En in het Noorden extreemrechts door de migratiecrisis. Dus ja, het managen van migratie is heel erg belangrijk voor Europa. Maar het zijn allemaal zaken waar bedrijven oplossingen voor kunnen brengen.'
'onveiligheid, gebrek aan banen en geld. dat maakt mensen ontevreden'
Toch wordt het bedrijfsleven eerder gezien als een kwade genius dan als een brenger van oplossingen. Hoe kan dat?
'Ja, zelfs in een welvarend land als Zwitserland zie je dat. Daarom is het ook zo belangrijk dat we blijven communiceren als bedrijfsleven en dat we proberen ons meer om de mensen te bekommeren.'
Want dat doen bedrijven nu niet?
'Veel bedrijven doen het wel, maar we moeten het ook uitspreken. Natuurlijk heb je altijd uitzonderingen en zullen er bedrijven zijn die niet goed voor hun mensen zorgen, maar ik weet zeker dat die het niet ver zullen schoppen. De beste bedrijven in Europa, vaak familiebedrijven die al heel lang bestaan, die geven om hun mensen en ook om het milieu. Want je kunt niet overleven als bedrijf als je dat niet doet. En dan mag je best veeleisend zijn om excellentie te bereiken en kwaliteit. Maar aan het eind van de dag is iedereen trots.'
'Bedrijven zouden daar meer over moeten communiceren. En niet alleen over de winst: natuurlijk is dat belangrijk, maar het is niet het enige. We moeten meer de trots van mensen laten zien en de mooie producten. Want soms lijkt het wel of bedrijven niet weten hoe ze dat moeten doen. BusinessEurope moet bedrijven daarbij helpen.'
'winst is niet het enige. we moeten de trots weer laten zien'
U bent een ondernemer, hoe doet u dat zelf dan?
'Wat we al tien jaar doen in alle vestigingen van mijn bedrijf Radiall, is dat we klassen met leerlingen van vijftien of zestien jaar oud samen met hun leraren twee weken lang onderdak bieden. Dus dan geven ze hun lessen wiskunde, Frans en geschiedenis in onze vergaderruimte. En om de twee uur neem ik dan een klein groepje leerlingen met hun docent mee voor een gesprek met een van onze werknemers: een ingenieur of verkoper of machine-operator. Dat is geweldig, want na twee weken hebben alle leerlingen tien tot vijftien mensen gesproken in allerlei verschillende beroepen. Vergeet niet dat docenten en leerlingen vaak nog nooit bij een bedrijf binnen zijn geweest. En ze zien dat het schoon werk is, dat mensen met plezier werken, dat ze trots zijn op hun werk en dat iedereen van hoog tot laag met elkaar samenwerkt. Inmiddels zijn er nu duizend bedrijven in Frankrijk die dit doen. Daar ben ik trots op, want het is begonnen bij Radiall. Het is een manier om het bedrijfsleven en de wereld daarbuiten bij elkaar te brengen. Zodat mensen niet alleen de negatieve verhalen in de media horen. Natuurlijk heb je soms een crisis, maar als je voor je werknemers zorgt in de goede tijden, kun je ook op ze rekenen in slechte tijden.'
Er is in Nederland veel te doen rond flexibilisering. Zegt u nu dat dit minder moet?
'Dat is een belangrijke vraag, in Nederland maar ook in Frankrijk. Want we opereren in een markt die niet zo voorspelbaar is, dus je hebt de neiging om het werk flexibeler te maken. Dat is ook een issue in Frankrijk. Maar wat ik ook zie, is dat het gebrek aan goed geschoold personeel eigenlijk een groter probleem is voor bedrijven dan de behoefte aan flexibiliteit. Bijna overal zijn tekorten op de arbeidsmarkt voor mensen met de juiste vaardigheden. Daar moeten de lidstaten alert op zijn. En bedrijven moeten hun werknemers voorbereiden op de veranderingen door de nieuwe digitale economie.'
'Ik denk dat we een vijfde vrijheid nodig hebben, namelijk die van data'
Voorlopig lopen we hopeloos achter op China en de VS als het gaat om kunstmatige intelligentie.
'Ik denk dat we een vijfde vrijheid nodig hebben, namelijk die van data, naast de vier vrijheden van kapitaal, goederen, diensten en personen. Vrijheid van beweging voor data, maar ook erkenning van de waarde van data. Iets dat in de VS en in China vaak ontbreekt. Daar moet Europa beleid op ontwikkelen en ik denk dat BusinessEurope daarmee zou kunnen helpen.'
'Het zwakke punt van de EU is het gebrek aan beleid en snelheid als het gaat om dit soort ontwikkelingen. We zouden in Europa toch minimaal één techreus als Google, Amazone, AliBaba of Tencent moeten kunnen creëren? In een Europa dat vriendelijk is voor ondernemers, investeerders en wetenschappers moet dat binnen tien jaar lukken. Daarom zeg ik tegen de EU: Geef ons vertrouwen, luister naar ons, geef ons zuurstof zodat we snel kunnen reageren. Het zijn niet de groten die de kleinen overheersen, het zijn de snelsten die winnen. En we kunnen sneller zijn.'
Op de hoogte blijven van onze leukste Forumartikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief Forum Alert.
Wat is de visie van BusinessEurope?Samen hebben de landen, bedrijven en burgers van Europa de Europese Unie gebouwd, een prestatie om trots op te zijn. Dit heeft de Europese manier van leven mogelijk gemaakt. Vanzelfsprekend is dit echter niet, zo stelt BusinessEurope in de visie die zij op 11 december heeft gepresenteerd. De wereld verandert snel en de uitdagingen zijn groot. 'Het bedrijfsleven kan en wil een onderdeel zijn van de oplossing, of het nu gaat om de ontwikkeling van nieuwe technologie, de beste manier om gebruik te maken van digitalisering en data, of de route naar een duurzame samenleving.' De ambitie van BusinessEurope voor 2030 is: 'Een Europese Unie die sterk is en de agenda bepaalt in de wereld. Een EU die een wereldwijde leider is in innovatie, digitalisering en duurzaamheid. Een EU die efficiënt functioneert. En een EU die economisch samenhangt en sociaal inclusief is.'
Op de hoogte blijven van Europees nieuws? Meld je dan nu voor Blik op Europese verkiezingen, een tweewekelijkse nieuwsbrief.
