22 JUN, 2020 • Actueel
Waterschappen & waterbeheer mogen niet in handen van de politiek vallen
Schaf die ‘vaste’ zetels voor het bedrijfsleven in de waterschappen toch af. Zo luidt het advies van de commissie-Boelhouwer. Geen goed idee, vinden bedrijven, maar ook twee ‘politieke’ bestuurders van waterschappen. Want waarom zou je de zorg voor veilig, schoon en voldoende water in de waagschaal stellen?
Is dit een voorbode van het verdwijnen van de waterschappen, het oudste politieke lichaam in Nederland? Lambert Zwiers vreest het als het advies om de zogenoemde geborgde zetels af te schaffen, wordt overgenomen door het kabinet en de Tweede Kamer. Zwiers is voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Waterschapbestuurders namens Bedrijven. Hij ziet de waterschappen dan opgaan in de provincies. ‘En dat is geen goede zaak voor een meer functionele organisatie als het waterschap. Dat is gebaat bij zakelijkheid en deskundigheid.’ Ofwel: niet bij politieke spelletjes. ‘Als de geborgde zetels verdwijnen, is de politisering van het waterschap compleet. Dat leidt tot beleidsoverkill. De kerntaak van het waterschap – goed waterbeheer tegen zo laag mogelijke kosten – komt zo in gedrang.’
Waterbeheer: dat gaat nu goed
Het advies vloeit voort uit een motie van de Tweede Kamer. Er wordt al jarenlang gesteggeld over de geborgde zetels in de besturen van waterschappen. Op die zetels zitten vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de landbouw en de natuur. Zij maken grofweg een derde uit. De rest van de zetels wordt gevuld door gekozen burgers, behorend tot de reguliere politieke partijen of tot speciale ‘waterpartijen’. De verkiezingen vallen samen met die voor de Provinciale Staten. Daarvoor is gekozen om in elk geval een redelijke opkomst te hebben. De waterschappen leven namelijk niet zo bij de burger. Die weet doorgaans niet wat er op het spel staat en wie de kandidaten zijn. Het gaat té goed met het waterbeheer, wordt wel eens verzucht.
de gemiddelde nederlander weet niet wat er op het spel staat
De geborgde leden weten juist wél wat er op het spel staat, aangezien zij vanuit hun respectievelijke achtergrond veel met water te maken hebben. Hun hoef je niet te vertellen dat de waterschappen er zijn om zorg te dragen voor veilig, schoon en voldoende water. Een taak die juist aan belang wint in deze tijd van klimaatproblemen (hoosbuien en dreiging van overstroming, of juist droogte). Traditiegetrouw hebben ondernemers en boeren ongeveer evenveel zetels, en natuurorganisaties wat minder.
Organisatie waterschappen: achterhaald of niet?
De commissie-Boelhouwer vindt die organisatie van de waterschappen – met geborgde en gekozen zetels – achterhaald. Laat alle leden worden gekozen, want water en klimaat gaan iederéén aan, is de achterliggende gedachte. De burger betaalt bovendien driekwart van de waterschapbelastingen. Het bedrijfsleven is niet blij met zo’n invulling, want dat ziet de belangen van ondernemers daardoor mogelijk ondergesneeuwd raken. Die zorg wordt ook elders gedeeld. ‘De waterschappen zijn een functionele democratie. Het gaat om één belang: water. Dat is niet uitwisselbaar met andere belangen, zoals bijvoorbeeld in de Tweede Kamer. Daar zou je een besluit over water kunnen uitruilen met een besluit over bijvoorbeeld jeugdzorg’, zegt Manita Koop, namens het CDA hoogheemraad (dagelijks bestuurder, soort wethouder) van het Hoogheemraadschap van Delfland. ‘Nederland is een complexe delta met veel economische belangen achter de dijken, dus het waterbeheer moet goed zijn geregeld. Daarom hebben we het zo georganiseerd.’
‘water is bij ons niet uitwisselbaar met andere belangen
Niet dat zij wat dat betreft kritiek heeft op de gekozen leden van de ‘gemeenteraad’ van het waterschap; het is volgens haar juist de wisselwerking tussen geborgde en gekozen leden die ervoor zorgt dat het waterschap goed functioneert. Waarom daar iets aan veranderen? Haar waterschap telt 9 geborgde zetels (4 bedrijfsleven, 4 landbouw, 1 natuur) en 21 gekozen zetels. Politisering van het bestuur zou er in haar ogen bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat zaken in de media worden uitgevochten, of dat partijen vooral bezig zijn met hun herverkiezing.
Huidige waterschappen krijgen een 8,5
Koop wijst op een van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) uit 2014. Daarin wordt Nederland een referentiepunt genoemd voor goed waterbeheer. ‘De conclusie was dat we weliswaar meer verantwoording af konden leggen aan en begrip kweken bij de burger, maar verder kregen we een 8,5 als cijfer.’ Ze vreest dat het afschaffen van de geborgde zetels ook het animo onder ondernemers om actief te worden in waterschap, geen goed zal doen. ‘En het is al moeilijk genoeg om ze actief te krijgen in het openbaar bestuur.’
Dit doet het waterschap dus:
https://youtube.com/watch?v=hPUXKXVAGEo
Eisse Luitjens, namens de VVD lid van het dagelijks bestuur en loco-dijkgraaf (soort burgemeester) van het Groningse waterschap Noorderzijlvest, sluit zich bij Koop aan. ‘Het waterschap heeft een verantwoordelijkheid voor de lange termijn, en daar passen ook geborgde zetels bij. Je moet het buiten de algemene politiek houden. Kijk naar het Deltafonds, waarin voor 10 jaar geld apart is gezet voor onder meer de versterking van de dijken. Dat fonds is niet voor niets over de reguliere kabinetsperiode van 4 jaar heen getild.’ Toch heeft het advies hem niet verbaasd. ‘Het is een discussie die telkens terugkeert. Net als de vraag of de waterschappen nog een aparte organisatie moeten zijn, en of ze niet beter bij de provincies kunnen worden ondergebracht.’ Nee dus, wat hem betreft.
Zijn waterschap telt 7 geborgde zetels (4 landbouw, 2 bedrijfsleven, 1 natuur) en 16 gekozen zetels. Landbouw en bedrijfsleven werken samen onder de noemer ‘Werk aan water’. Luitjens wijst op het Bestuursakkoord dat door 21 leden is ondertekend als een bewijs van de goede samenwerking tussen geborgden en gekozenen. ‘Dat is niet te vergelijken met een coalitieakkoord. Alleen de leden van een regionale waterpartij hebben niet getekend. Net niet. Ze wilden hun oppositierol behouden.’
‘Het advies is ondermaats en maakt deel uit van het politieke spel’
Volgens Luitjens is het waterschap geen achterhaalde instantie en gaat het juist mee met zijn tijd. ‘Het is niet meer mono zoals vroeger: het waterschap bepaalt wat er gebeurt. De besluitvorming vindt nu veel meer plaats in samenspraak met de omgeving.’ Hij hoopt dan ook dat het advies niet wordt overgenomen door minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat, en door de Tweede Kamer. Die praten daar maandag voor het eerst over. Koop kan het zich niet voorstellen: ‘Het advies is onvoldoende onderbouwd. Je kunt niet op de automatische piloot waterschappen vergelijken met gemeenten en provincies. Breken er wekelijks dijken door? Pompen wij niet genoeg? Wordt het water te weinig getest? Daar gaat het om! Het advies getuigt precies van de manier van redeneren waar we als waterschappen van weg willen blijven.’
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen?Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
VerkiezingsstrijdOm de vier jaar zijn er verkiezingen voor de waterschappen. De volgende verkiezingen zijn in 2023. Die worden gecombineerd met de verkiezingen voor de Provinciale Staten, om zo het opkomstpercentage wat op te krikken. Dat verdubbelde vorig jaar tot 40 procent. Voorheen werd gestemd op personen, tegenwoordig is dat op partijen. De verdeling van de geborgde zetels verlopen via LTO-Nederland (landbouw), VNO-NCW en MKB-Nederland (bedrijfsleven, voorheen deed de Kamer van Koophandel dit), en de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE).
Handig: de wekelijkse Forum-alert
Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.