24 SEP, 2024 • Achtergrond

Op de Van Brienenoordbrug: Staat heel Nederland straks stil?

Wegwerkzaamheden die tot grote verkeersopstoppingen leiden. Twee uur in de file op een traject dat normaal tien minuten vergt. Daar heeft niet alleen de transportsector last van, maar ook de rest van het bedrijfsleven. Zij zullen eraan moeten wennen. Nederland moet namelijk hoognodig zijn infrastructuur vervangen. Een kijkje bij verkeershotspot Van Brienenoordbrug. ‘Het wordt vaker kort en hevig overlast. En af en toe lang en hevig.’  

Zo, die kan wel een verfje gebruiken. Die gedachte krijg je meteen als je onder de bogen van de Van Brienenoordbrug over de Maas bij Rotterdam rijdt. De brug bestaat in feite uit twee bruggen naast elkaar.  De eerste stamt uit 1965, de tweede uit 1990. En die eerste moet eigenlijk helemaal worden vervangen. Want een brug heeft doorgaans een levensduur van zo’n zestig jaar. En ziedaar in een notendop het probleem met de infrastructuur in Nederland: veel bruggen, tunnels, sluizen en viaducten stammen uit de tijd van de wederopbouw. Los nog van het feit dat al die ‘kunstwerken’, zoals infrastructurele bouwwerken worden genoemd, niet zijn gebouwd voor de verkeersintensiteit en het gewicht van auto’s van tegenwoordig. Alleen al tussen 2016 en 2023 zijn auto’s gemiddeld 400 kilo zwaarder geworden.

Dat vervangen kan natuurlijk niet tegelijkertijd, want dan zou het land helemaal stil komen te staan. Files kosten de transportsector nu al 1,3 tot 1,6 miljard euro per jaar. Eén brug sluiten om te vervangen zou al tot grote problemen leiden. Zéker de Van Brienenoord, het drukste verkeerspunt in Nederland met 250.000 voertuigen per dag. Dus wordt de vervanging zo lang mogelijk uitgesteld, en vindt ondertussen alleen maar het hoognodige onderhoud plaats.

Kathedraal

Om een idee te krijgen van het werk wordt Forum op én onder de Van Brienenoordbrug rondgeleid door Henk Meuldijk, projectmanager Over-Bruggen bij Rijkswaterstaat, en Leonie Zeestraaten, directeur Netwerkmanagement. Zij is verantwoordelijk voor de instandhouding en vernieuwing van de brug. Met trots laten Meuldijk en Zeestraaten eerst de ‘kelder’ van de brug zien, te bereiken via een deur in de brugpijler. De grote ruimte daarachter wordt ook wel de ‘kathedraal’ genoemd. Daar huist het enorme mechanisme dat een deel van de brug opent als er schepen door moeten. Het mechanisme in de tweede brug is nog goed, maar dat in het eerste deel moet worden vervangen. Net als de rest van die brug eigenlijk.

Zeestraten schetst een beeld van die operatie: de eerste brug zal in zijn geheel over het water worden afgevoerd, waarna een spiksplinternieuwe brug wordt aangevoerd. Ook de tweede brug gaat op transport. Onderzocht wordt nog of die wordt gerenoveerd of ook helemaal vervangen. Tijdens deze twee operaties zal de brug waarschijnlijk helemaal worden afgesloten. Zo kort mogelijk.

‘Het beste is korte en hevige hinder’

De inzet is om bruggen zoveel mogelijk toegankelijk te houden, maar in een aantal gevallen is al besloten om het vrachtverkeer (tijdelijk) te weren omdat dat te zwaar is voor de brug in kwestie. En dat vrachtverkeer moet zich daar dan wel aan houden, benadrukt Meuldijk. ‘Er wordt wel eens een rijverbod genegeerd. En een overbeladen vrachtwagen is dodelijk voor infrastructuur die aan vervanging toe is. Die levert meer schade op dan een miljoen personenauto’s. Als dat te veel gebeurt, moeten we besluiten om een brug helemaal af te sluiten voor verkeer.’

Elisabeth Post, bestuursvoorzitter van Transport en Logistiek Nederland (TLN), erkent dat de regels wel eens worden overtreden. En zelfs ‘massaal op de brug in de A7 over het Noordhollandsch Kanaal, ondanks een uitgebreide informatiecampagne van ons en Rijkswaterstaat’. Ze hoopt natuurlijk dat de regels in de toekomst beter worden nageleefd door de sector, ‘anders lopen we het risico dat ook andere plekken in Nederland voor vrachtverkeer worden afgesloten’.

Omfietsen

Via een klein liftje gaan we naar boven en stappen we uit op de brug zelf. Het verkeer raast langs en doet het wegdek trillen. Personeel van een aannemersbedrijf is bezig met het opnieuw asfalteren van het fietspad op de brug, dat dagelijks door 3.500 fietsers wordt gebruikt. Meuldijk wijst op een bootje in de Maas onder de brug. ‘Dat is een pontje waar fietsers als alternatief gebruik van kunnen maken. Normaal doen we dat niet, maar anders moeten mensen zes kilometer omfietsen. Het pontje bevalt zo goed dat ze willen dat het blijft.’

Als je zo dichtbij staat, zie je dat het wegdek van de twaalf autobanen ook dringend aan vervanging toe is: tussen het asfalt wordt het hout van de balken zichtbaar. Ja, de Van Brienenoord is deels van hout. En er komt tijdelijk weer hout terug, omdat een brug nu eenmaal ‘leeft’. Zo zet de brug uit als het warm is. Meuldijk: ‘Nu zou je een brug helemaal van staal maken.’

De Van Brienenoordbrug van boven gezien.

Een ‘bird’s eye view’ van het werk aan de Van Brienenoordbrug.

En dat allemaal in afwachting van het grote werk. Het is nog niet bekend wanneer dat gaat plaatsvinden. De eerste aanbesteding is mislukt.  Er was maar één gegadigde die het risico aandurfde, en uiteindelijk is toen besloten om de brug opnieuw – maar anders – aan te besteden. Het is iets dat Tom van Eck, manager opdrachtgeverschap & ketensamenwerking bij brancheorganisatie Bouwend Nederland, herkent. ‘De overheid is de afgelopen jaren de risico’s van infrastructurele projecten steeds meer bij bouwbedrijven gaan leggen. Daarnaast blijkt het werk complexer en duurder dan door de overheid is ingeschat. Dat komt omdat er in de loop der jaren veel kennis is verdwenen bij het ministerie van Infrastructuur en bij Rijkswaterstaat.’ Zeker in het geval van de Van Brienenoord bleek de aanpak een brug te ver. Het project werd te groot. Daarom wordt er nu over gedacht om het werk op te knippen of in twee fasen te doen: eerst het beweegbare deel en dan de bogen. Dat betekent in dit geval wel een vertraging van vier jaar, terwijl het werk aanvankelijk in 2026 zou beginnen.

‘Ik laat deze brug echt niet instorten’

Redt de brug het zolang? Iedereen in de sector heeft het schrikbeeld van de Ponte Morandi in Genua voor ogen, die in 2018 tijdens een noodweer instortte, wat 43 mensen het leven kostte. Oorzaken: gebrekkig onderhoud, onvoldoende inspectie en een grote toename van de verkeerslast. Kan zoiets ook in Nederland gebeuren? De burgemeesters van Rotterdam en Den Haag zinspeelden daarop in een brief aan het kabinet waarin zij vroegen om meer geld voor de Van Brienenoordbrug. Leonie Zeestraten: ‘Er is geen instortingsgevaar. De opmerking in de brief was niet op onderzoek gebaseerd, en heeft mij ook verrast.’ Henk Meuldijk: ‘We staan voor een grote opgave, en af en toe zal de hinder voor het verkeer lang en hevig zijn, in plaats van kort en hevig. Maar ik ga deze brug echt niet laten instorten.’

Toch: de investeringen in wegen en ‘kunstwerken’ houden toch al niet over. Van politici wordt wel gezegd dat zij meer affiniteit hebben met het openen van een nieuwe brug dan met het onderhoud van een bestaande. Er zijn altijd wel andere prioriteiten die naar de gunst van de politiek dingen. Tom van Eck van Bouwend Nederland: ‘Politici vinden infrastructuur belangrijk maar niet urgent. De houding is: het kan morgen ook, want nu hebben we een asiel- en wooncrisis.’ Daar komt bij dat 80 procent van alle kunstwerken en wegen onder de verantwoordelijkheid van gemeenten vallen. En die kampen in toenemende mate met financiële problemen. Dat betekent verder uitstel van onderhoud en vervanging.

Geduld en begrip

Eén voordeel: door de stikstofproblematiek ligt de aanleg van nieuwe wegen voor een groot deel stil. Het geld wordt nu in het onderhoud gestoken. Want dat mag wél volgens de stikstofregels. En dus probeert Rijkswaterstaat zoveel mogelijk onderhoudswerk in de agenda te proppen. Meuldijk: ‘Ik ben nu bezig om een tijdslot te vinden voor Hemelvaartsweekend  2025. Dan kunnen we een paar dagen achter elkaar werken. Alhoewel het ook een periode is waarin mensen eropuit trekken. Ook ons personeel.’ Werkzaamheden worden nu opgeknipt in een paar weekenden achter elkaar, om de overlast zoveel mogelijk te beperken. Terwijl het beter (en goedkoper) zou zijn om bijvoorbeeld een week door te werken aan een project. Maar dat is vaak geen optie. En wegwerkers willen ook liever niet ’s nachts en in het weekend werken, omdat ze dan van alles naar hun hoofd krijgen. Letterlijk soms.

De ergernis over afsluitingen en vertragingen zal de komende tijd ongetwijfeld toenemen. Zeestraten en Meuldijk vragen de burger en de ondernemer op de weg om geduld en begrip, want linksom of rechtsom: het werk moet nu eenmaal gedaan worden. En dat betekent langer wachten en vaker omrijden.

Drie medewerkers van Rijkswaterstaat bij de Van Brienenoordbrug

Links Henk Meuldijk en rechts Leonie Zeestraten van Rijkswaterstaat.

Een vrachtwagen rijdt over de Van Brienenoordbrug. De brug is toe aan een opknapbeurt

Van boven is ook goed te zien dat de Van Brienenoordbrug aan een opknapbeurt toe is.

Om nog meer economische schade en ergernis te voorkomen benadrukt Zeestraten het belang van goede communicatie over toekomstige werkzaamheden. ‘Ik zeg wel eens: het is communicatie, communicatie, communicatie. Je moet verkeersdeelnemers lang van tevoren op de hoogte brengen en alternatieven aandragen.’ En dan nog heb je het waterbedeffect: bij afsluiting verplaatst de verkeersdruk zich naar een ander punt, waar het vervolgens ook vastloopt. Dat vraagt om goed overleg tussen Rijk, provincies en gemeenten, die allemaal over verschillende delen van de infrastructuur gaan. Zo is er het samenwerkingsverband ‘Zuid-Holland Bereikbaar’. Zeestraten: ‘Soms gaat het verrassend goed en passen mensen zich aan. Dan gaat 20 procent tijdens de werkzaamheden op een andere manier reizen.’ Maar ja, de transportsector kan moeilijk het openbaar vervoer nemen.

Ook Elisabeth Post van TLN benadrukt het belang van goede en tijdige communicatie. ‘Transportondernemers moeten zich kunnen voorbereiden op hinder door hun werkzaamheden anders in te plannen en in overleg te gaan met opdrachtgevers. Maar het is eerst en vooral van belang dat er veel meer wordt geïnvesteerd in onze infrastructuur.’

Handig: de wekelijkse Forum-alert

Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.

auto'stransport en infrastructuurweg- en waterbouw