14 JAN, 2015 • Omslag
Kabinet maakt comeback
Ondernemers waren het vorig jaar helemaal zat. Het kabinet-Rutte-Asscher moest het doen met een schamele 4,9 als rapportcijfer. Maar het kan verkeren. De grote hervormingen die het kabinet het afgelopen jaar heeft weten door te voeren, worden door ondernemers beloond met een krappe voldoende. Weet ook minister-president Rutte zich te revancheren?
Het kwam hard aan vorig jaar. Nog nooit had een kabinet in de traditionele Nieuwjaarsenquête van Opinieblad Forum zó laag gescoord. Vooral de almaar stijgende lasten schoten ondernemers in het verkeerde keelgat. ‘Onze achterban is nooit gecharmeerd geweest van lastenverhogingen. Maar het automatisme waarmee die lasten het afgelopen jaar steeds zijn verhoogd, zit de ondernemers ontzettend dwars’, zo verklaarde toenmalig VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes het rapportcijfer 4,9.
Die hoge lastendruk zit ondernemers ook dit jaar nog enorm dwars. Toch is er sprake van een duidelijke kentering in de waardering voor het kabinet. Toonde vorig jaar slechts 30 procent van alle ondernemers zich tevreden over het kabinetsbeleid, dit jaar geldt dat voor 50 procent. Uit die gestegen waardering rolt ook een hoger rapportcijfer: een 5,6.
Dat heeft het kabinet vooral te danken aan het feit dat er in 2014 flink wat hervormingen in wetgeving zijn omgezet, zo blijkt uit de reacties op de vraag wat het meest aanspreekt in het kabinetsbeleid. ‘Men weet in samenwerking met heel veel politieke partijen tot beleid te komen op een veelvoud van beleidsterreinen. Dat vinden sommigen zwak, maar ik vind het heel sterk’, aldus een ondernemer. Een ander: ‘Er zijn een heleboel zaken die ik anders zou willen. Maar ik zie dat men, rekening houdend met wat mogelijk is, toch veel zaken op het gebied van wetgeving opgepakt heeft. Ook de zaken waar men zich niet populair mee maakt’.
Lyrisch
Het belang dat ondernemers hechten aan stabiliteit (‘tenminste geen nieuwe verkiezingen’) en gezonde overheidsfinanciën laat zich ook terugzien in de waardering voor de individuele ministers. Net als vorig jaar voert de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, het peloton aan. Hij krijgt van ondernemers een 6,9, een halve punt hoger dan vorig jaar. Vooral D66-stemmende ondernemers zijn lyrisch: zij geven hem een 7,4. Minister-president Mark Rutte (‘hij laat zich in ieder geval niet snel uit het veld slaan’) promoveert in één klap van een 5,4 naar een 6,3. Jeanine Hennis-Plasschaert (Defensie), Melanie Schultz (Infrastructuur en Milieu) en Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) zitten hem op de hielen met respectievelijk een 6,2, een 6,2 en een 6,1. De hekkensluiters zijn dit jaar minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst (5,2), minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie (5,2) en Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken (4,6).
Net als vorig jaar hebben ondernemers vooral weinig klachten op het gebied van infrastructuur en bereikbaarheid (71 procent is tevreden tot zeer tevreden). Ook het kabinetsbeleid als het gaat om het stimuleren van de buitenlandse handel (64 procent tevreden) leidt tot applaus. De handelsmissies en ‘de actieve promotie van de BV Nederland’ spreken ondernemers aan. Ook over de criminaliteitsbestrijding maakt men zich relatief weinig zorgen (57 procent tevreden tot zeer tevreden).
Nivelleringsbeleid
Groot ongenoegen is er vooral over de vermindering van bureaucratie en regeldruk (87 procent ontevreden) en het aanpakken van de hoge belastingdruk (86 procent ontevreden). ‘De regeldruk blijft maar toenemen’, constateert een respondent. ‘Die lag al hoog en vormt een rem op ondernemen.’ ‘Verminder de regeldruk nu eens echt’, is de oproep van een ander. ‘Niet alleen erover praten en naar Europa en Brussel wijzen en klagen.’ Ook met het steeds verder verhogen van de belastingen is men wel klaar: ‘De rek is uit het oplossen van geldproblemen door het zwaarder belasten van burgers en bedrijven. Het mes moet verder in de eigen organisatie.’ Het nivelleringsbeleid van de VVD-PvdA-coalitie stuit veel ondernemers tegen de borst: presteren wordt afgestraft. ‘Een kabinet met een liberale partij als grootste en als leverancier van de premier die akkoord is gegaan met het thema nivelleren: hoe paradoxaal kan het zijn?’
Gevraagd naar hun topprioriteiten zetten ondernemers evenwel herstel van het consumentenvertrouwen, het stimuleren van de groei en het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs bovenaan. Het kabinetsbeleid op deze thema’s kan ze maar matig bekoren: zo’n tweederde van alle ondernemers is hier (zeer) ontevreden over.
Ondernemersstem
Wellicht daarom ook de twijfel die ondernemers bevangt als ze gevraagd wordt op welke partij ze zouden stemmen als er vandaag Tweede Kamerverkiezingen gehouden zouden worden. Bij de laatste Kamerverkiezingen stemde nog 60 procent van alle ondernemers VVD. De tweede partij was D66 met 15 procent, de derde CDA met 13 procent. Op dit moment zou de VVD het met 37 procent moeten doen, gevolgd door D66 met 21 procent en CDA met 18 procent. Andere partijen, inclusief de PvdA en de PVV, komen er nauwelijks aan te pas. Wel is er nog een flinke groep die het niet zou weten: 13 procent.
Ook hier lijkt het ergste leed echter geleden voor de VVD als kabinetspartij: de liberalen kregen bij de Nieuwjaarsenquête van vorig jaar slechts 25 procent van de ondernemersstemmen, fiks minder dan de 37 procent van nu. De VVD zou op dit moment vooral stemmen verliezen aan het CDA (11 procent van de VVD-stemmers stapt over) en D66 (10 procent). Een deel (15 procent) weet nog niet op wie te stemmen en 60 procent blijft de VVD trouw.
Ondernemers verwachten overigens niet dat er daadwerkelijk snel Tweede Kamerverkiezingen zullen komen. Het overgrote deel (81 procent) ziet het kabinet in ieder geval niet vallen als gevolg van de verkiezingen voor de Provinciale Staten op 18 maart. Dat deze verkiezingen die uiteindelijk ook de samenstelling van de Eerste Kamer bepalen wel van groot belang zijn voor Den Haag, lijdt echter geen twijfel. Voor 43 procent van de ondernemers is deze samenstelling zelfs de belangrijkste leidraad voor hun stemgedrag op 18 maart. Nog eens 24 procent wil er een signaal mee afgeven aan de landelijke politiek. Provinciale thema’s zijn slechts voor 34 procent leidend. Bijna driekwart van de ondernemers vreest evenwel dat de uitslag van de Provinciale verkiezingen de positie van het kabinet zal verzwakken.
De Forum Nieuwjaarsenquête is een landelijk onderzoek (via internet) naar de mening van directeuren van Nederlandse ondernemingen over het kabinetsbeleid op dat moment. Aan het onderzoek (dat werd gehouden in de periode van 15 tot en met 24 december) is deze keer deelgenomen door 343 leden van regionale ondernemersverenigingen die zijn aangesloten bij VNO-NCW. Van deze ondernemers geeft 40 procent leiding aan een bedrijf tussen de tien en honderd werknemers, 31 procent aan een bedrijf met minder dan tien werknemers en nog eens 29 procent aan een bedrijf met meer dan honderd werknemers.
Handig: de wekelijkse Forum-alert
Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.