29 AUG, 2019 • Achtergrond
'Ik heb geen genade voor winkeldiefstal'
De Nederlandse retail is jaarlijks 2,4 miljard euro kwijt aan winkelcriminaliteit. Supermarkteigenaar Kees Vlaanderen kan erover meepraten in Diemen-Zuid. Maar hij laat zich niet verjagen door ‘uitschot’ en winkeldiefstal.
In het kantoortje van de Jumbo-supermarkt in Diemen-Zuid hangen twee grote schermen met de beelden van maar liefst 32 camera’s in de Jumbo-supermarkt. Is dat niet wat veel voor een winkel van 1.000 vierkante meter? ‘Ja, een stuk of 20 zou normaal zijn, maar nu kunnen we elke hoek van de winkel zien’, zegt eigenaar Kees Vlaanderen. ‘Niet dat ik hier de hele dag naar het scherm zit te kijken, maar achteraf kan ik beelden opzoeken. En de camera’s zijn ook bedoeld voor de werknemers zelf: dat zij ook weten dat zij te zien zijn.’
Zo werkt dat: winkeldiefstal met een geprepareerde tas
De Nederlandse retail lijdt jaarlijks 1,8 miljard euro schade aan winkelcriminaliteit. Daar komt 600 miljoen bij aan kosten voor beveiligingsmaatregelen. Supermarkten prijken bovenaan de lijst, met daaronder doe-het-zelfzaken en kledingwinkels. Voor Vlaanderen is winkeldiefstal gesneden koek. Minder heftig dan de overvallen die hij in het verleden heeft meegemaakt, maar ook een dief is geen pretje om in je winkel te hebben.
Winkeldiefstal en mobiele bendes
Soms kan hij ze van verre herkennen. Mobiele bendes bijvoorbeeld: groepjes dieven die snel toeslaan en met makkelijk verhandelbare producten de winkel verlaten. Vaak in speciaal geprepareerde tassen waarop de detectiepoortjes niet aanslaan. ‘Het zijn veelal Oost-Europese mannen en slordig, fors en kaal. Ze vallen op. Blijkbaar hebben ze daar schijt aan. Als ik ze in de winkel zie, probeer ik ze samen met enkele werknemers aan te spreken voordat ze bij de kassa zijn. Ik maak dan duidelijk dat ik weet wat ze van plan zijn en stel voor dat ze de winkel verlaten. Dat gaat wel eens gepaard met duw- en trekwerk.’
‘zulke bendes vallen op in de winkel, maar blijkbaar hebben ze daar schijt aan’
Staan ze met een volle tas bij de kassa, dan laat hij ze meestal gaan. Beter dat zo 100 euro de deur uitloopt dan gedoe bij de kassa, waar ook andere klanten zijn. ‘Een incident pakt altijd negatief uit. Gewone klanten gaan zich afvragen of ze nog wel boodschappen in jouw winkel moeten doen, als ze hiermee geconfronteerd kunnen worden. Ik heb het meegemaakt dat een oude vrouw niet naar huis durfde nadat een man door het lint was gegaan in de winkel.’
Altijd aangifteAangifte doen heeft geen zin. Het kost tijd en er wordt toch niets mee gedaan. Die klacht is regelmatig te horen bij ondernemers. Maar niet bij Kees Vlaanderen. ‘Ik doe altijd aangifte, vanaf 13 jaar. Ja, het kost tijd, maar de formulieren kun je alvast invullen met de winkeldief terwijl je op de politie wacht. Er zullen zeker veel aangiften op de grote hoop belanden, maar als daders meer op hun kerfstok hebben wordt er werk van gemaakt. Na twee keer moeten ze voor de rechter verschijnen. Een handgemeen levert al gevangenisstraf op. Een tik die ik een keer heb gehad werd bestraft met 14 dagen cel.’
‘Een discussie over de strafmaat vind ik overigens niet zo zinnig. Je moet juist inzetten op preventie. Maak het mensen die buiten de lijntjes kleuren lastig. Iemand 3 in plaats van 1 jaar in de cel zetten kost ook meer geld. De overheid zou ondernemers financieel meer moeten steunen in het nemen van beveiligingsmaatregelen. Criminaliteit is een maatschappelijk probleem dat je gezamenlijk moet oplossen.’
Vlaanderen voegt daar meteen aan toe dat hij en zijn personeel ook ‘geen heiligen’ zijn. ‘Ik heb een paar werknemers die als hobby aan kickboksen doen. Die roep ik er altijd bij als er problemen zijn. Ook omdat je niet de indruk wilt wekken dat je je deuren opengooit voor criminelen.’ Maar het kan altijd uit de hand lopen, waarschuwt hij. Eén geval schiet hem dan meteen te binnen. ‘Een klant tipte een werknemer dat een andere klant een bus deodorant in zijn zak had gestoken. De werknemer sprak die klant daarop aan met de standaardvraag: ‘Vergeet u dat ook niet af te rekenen?’ Want je moet de klant altijd de mogelijkheid bieden om de zaak netjes af te handelen.’
‘Vergeet u dat ook niet af te rekenen, is onze standaardvraag. En dan kan het ineens uit de hand lopen’
‘De klant merkte fijntjes op dat hij die bus ergens anders had gekocht; in deze winkel verkochten ze niet eens zulke dure deodorant. De werknemer maakte zijn excuses en draaide zich om, waarna de klant alsnog over de rooie ging. Ik stond in de buurt te praten met een vrouw met een baby en zei tegen de klant dat die medewerker gewoon zijn werk deed. Waarna de klant op mij afstormde en tegen me uitviel. Er kwamen meer werknemers bij. Het liep zo hoog op dat ik 112 belde. Uiteindelijk ging de klant naar zijn auto. Toen ik naar zijn kenteken keek, stapte hij weer uit. Inmiddels had de politie de zaak hoog opgeschaald en stopten er drie politiewagens. Bij de schermutseling is die klant uiteindelijk door de ruit van de slagerij verderop gegaan. Zo zie je maar: een miniem dingetje kan zo uit de klauwen lopen. Je wilt je winkel niet zo op AT5 zien, dat levert alleen maar imagoschade op.’
Gesloten betaalsysteem tegen winkeldiefstal
Vlaanderen heeft in de loop der jaren verschillende maatregelen genomen om diefstal en overvallen tegen te gaan. Hij schat dat hij in totaal meer dan een ton heeft geïnvesteerd. Zo werkt hij met SafePay, een zoveel mogelijk gesloten betaalsysteem. Papiergeld verdwijnt in cassettes die met inkt zijn beveiligd. Die worden aan het eind van de dag in een kluis geplaatst die daarna alleen kan worden geopend door de mensen van het geldtransport. Het personeel dwingen om de kluis te openen heeft dus geen zin. Het systeem houdt zelf bij hoeveel geld er in kas moet zijn voor wisselgeld.
Bepaalde artikelen worden beveiligd met een strip die wordt gedeactiveerd op de lopende band bij de kassa. Gebeurt dat niet, dan begint het poortje te piepen. Vlaanderen: ‘Ik laat een poortje ook wel eens met opzet piepen, zodat de klanten in de winkel weten dat producten beveiligd zijn. En dan zeggen we tegen de desbetreffende klant dat er iets mis is met het systeem.’ Vooral chocoladerepen, cosmetica en bepaalde soorten wasmiddelen en koffie worden ‘gestript’. Het zou veel handiger zijn als zulke strips al in de verpakking worden verwerkt, maar daar willen fabrikanten volgens Vlaanderen niet aan. ‘Omdat ze gestolen producten ook als omzet zien; zij hebben er immers geen last van.’
Stelend personeel
Naast stelende klanten zijn er helaas ook stelende werknemers. Die hebben het vaak voorzien op geld, emballage (statiegeldbonnetjes) en tabak. Het ontvreemden van geld kwam vroeger zo’n vijf keer per jaar voor in de winkel, maar is met de invoering van SafePay nagenoeg uitgebannen. Tegenwoordig wordt nog zo’n twee keer per jaar een werknemer op diefstal betrapt. ‘Die wordt op staande voet ontslagen. Het liefst betrap ik ze op heterdaad en laat ik ze door de politie afvoeren. Zo geef je een signaal af aan de rest. Ik doe altijd aangifte en probeer de schade te verhalen.’
‘het liefst betrap ik ze op heterdaad en laat ik ze door de politie afvoeren. dat is een signaal’
Dat mag misschien wat hard overkomen, maar zo stelt Vlaanderen zich op tegenover mensen die zijn vertrouwen beschamen. Ook voor stelende klanten heeft hij geen genade. ‘Ik vind dat ik als ondernemer al voldoende bijdraag aan de samenleving. Betrap ik klanten, dan ga ik niet in discussie. Ook – of juist – niet met vaste klanten. Die krijgen zelfs een winkelverbod.’
Ondanks de winkelcriminaliteit gaat hij na 25 jaar nog altijd met plezier naar zijn werk. ‘Hiervoor had ik een winkel in het Gooi, daar gebeurde dit allemaal niet. Maar deze supermarkt in een multiculturele wijk past gewoon bij mij. Dat laat ik niet bederven door wat ik zie als uitschot en randfiguren.’
Schietincident: ‘Je weet niet wat je overkomt’Bij het ergste incident is Kees Vlaanderen niet eens aanwezig geweest. Drie gewapende overvallers waren voor openingstijd op de inhoud van de kluis uit. Het aanwezige personeel vertelde dat alleen de mensen van het geldtransport de kluis konden openen. De overvallers besloten daarop te wachten en gijzelden de werknemers. Toen meldde de broodleverancier zich. Die zou argwaan krijgen als er niet werd open gedaan. Een van de overvallers liet de leverancier binnen en zette hem een pistool op het hoofd. Daarna ontstond een worsteling. Een tweede overvaller schoot daarop – niet dodelijk – op de leverancier. De overvallers kozen het hazenpad. Vlaanderen: ‘Toen ik aan kwam lopen, zag ik een traumahelikopter voor mijn winkel staan. Dan weet je even niet wat je overkomt. Vervolgens werden de werknemers één voor één in arrestatiebusjes weggereden voor verhoor, alsof zij de daders waren. De politie was groot uitgerukt. Er waren wel 80 agenten met rood-wit lint in de weer. In de media heb ik gezegd dat ze beter achter de daders aan hadden kunnen gaan. Vervolgens werd ik door Justitie uitgenodigd voor een ‘goed gesprek’ in Den Haag.’
Handig: de wekelijkse Forum-alert
Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.