‘Onzekere tijden vragen om passende loonafspraken’

De gemiddelde loonafspraak moet komend jaar veel lager zijn dan in de afgelopen jaren. In deze onzekere tijden moeten loonafspraken weer gaan passen bij de financiële draagkracht van een onderneming of sector. Ook moet binnen cao’s worden gekeken naar het bredere geheel van arbeidsvoorwaarden die de veerkracht van bedrijven en werknemers versterken. ‘Na jaren van zeer hoge loonkostenstijging is het nu echt tijd om de toekomst centraal te stellen en daar roepen we vakbonden toe op.’

Dat schrijven AWVN, VNO-NCW en MKB-Nederland in de Arbeidsvoorwaardennota-2026 Veerkrachtig in onzekere tijden, hun jaarlijkse advies aan cao-onderhandelaars. Daarin stellen zij dat de gemiddelde collectieve loongroei met 3,9 procent in 2025 opnieuw zeer hoog is. De groei van de loonkosten is voor veel bedrijven en sectoren onhoudbaar geworden. De Nederlandse loongroei is de hoogste van Europa, terwijl het land qua productiviteitsontwikkeling juist achterblijft. In cao’s moet daarom veel meer ruimte worden gemaakt voor uitgaven aan scholing en arbeidsproductiviteit. Als dat niet gebeurt, komt de concurrentiepositie van bedrijven verder onder druk en dreigt aantasting van het Nederlandse verdienvermogen. De hoge loonkosten zijn één van de factoren waardoor Nederland steeds onaantrekkelijker is voor bedrijven.

Bedrijven gesloten

De tekenen dat Nederlandse bedrijven de concurrentieslag verliezen zijn duidelijk. In de industrie en in het bijzonder de chemie is dit jaar een fors aantal bedrijven gesloten door een stapeling van factoren. In het mkb staat de winstgevendheid onder druk. In steeds meer bedrijven wordt gereorganiseerd, constateert AWVN in haar eigen adviespraktijk. Het mechanisme dat daarbij optreedt is zeer zorgwekkend, vinden AWVN, VNO-NCW en MKB-Nederland. Bedrijven beslissen op het internationale speelveld waar wordt geïnvesteerd en de loonkosten spelen daarin een rol. Steeds vaker valt die beslissing uit in het nadeel van de Nederlandse vestiging. Nieuw is dat Nederlandse vestigingen worden gesloten en er vervangende productiecapaciteit wordt opgebouwd in een ander land, zelfs elders in Europa. Volgens het gezamenlijke bedrijfsleven is dit verschijnsel van een omvang die Nederland heel lang niet heeft gezien. Uiteindelijk gaat dit welvaartsverlies betekenen, stellen zij.

Koopkrachtverbetering

De vakbonden hebben de afgelopen jaren in de cao-onderhandelingen ingezet op koopkrachtverbetering na een sterke inflatiestijging in 2022 en 2023. Inmiddels is de door inflatie veroorzaakte koopkrachtdaling voor werkenden niet alleen hersteld, maar zelfs verbeterd. Het koopkrachtargument is daarmee verdwenen, constateren de werkgevers op basis van CPB-cijfers. De koopkracht is sterk verbeterd en groeit volgens de prognoses komend jaar verder.

Duurzaam inzetbaar

De werkgeversorganisaties zien dat werk verandert en soms verdwijnt. Dat maakt het nog belangrijker om te investeren in nieuwe vaardigheden en veerkracht van mensen, zodat zij duurzaam inzetbaar blijven. De werkgeversorganisaties roepen daarom de vakbonden op om mee te werken aan afspraken over scholing van werknemers en daarvoor zoveel mogelijk financiële ruimte te gebruiken. Ook afspraken over andere manieren om de arbeidsproductiviteit te verbeteren staan op de verlanglijst van werkgevers, bijvoorbeeld over het efficiënter organiseren van werk en het invoeren van arbeidsbesparende technologieën. Dat is veel beter voor het toekomstperspectief van vakbondsleden dan alleen een hoger salaris, stellen zij.