25 SEP, 2024 • Achtergrond
Zo zorgen gemeentes en ondernemers voor extra banen: 'Je moet lef hebben'
Het gaat niet altijd soepel, de samenwerking tussen werkgevers en gemeenten. Bijvoorbeeld als het gaat om het vinden van geschikte kandidaten voor de Banenafspraak. Maar er zijn ook goede voorbeelden, zoals in Rotterdam. ‘De maatschappij oordeelt te snel.’
Miami Vice-vibes in de Rotterdamse koffiebar Sococo (Social Coffee Collective). Gekleurde neonverlichting, roze-groene graffiti op de muur en achter de bar een foto van Sonny en Ricardo uit de populaire politieserie uit de jaren tachtig. Achter de bar zijn twee barista’s in de weer. Het bestelproces verloopt een tikkeltje chaotisch en dat is niet gek: de medewerkers worden opgeleid. Wel zijn ze superbehulpzaam en, belangrijk, maken heerlijke latte macchiato. Sococo doet dus méér dan koffie schenken. In het bedrijf werken momenteel tien vaste medewerkers, onder wie vijf met een afstand tot de arbeidsmarkt. Al heeft oprichter Perry van Gils een hekel aan die term: ‘Alsof je het hebt over tweederangsburgers. Het zijn mensen die het net wat lastiger hebben in het leven.’
Zo is de één slechthorend, de ander kampt met schulden. Een vrouw is slachtoffer van de toeslagenaffaire, een jongeman heeft een verslavingsverleden, weet Remco Voskamp. Hij is operationeel manager bij Sococo en begeleidt deze mensen ‘met een rugzak’. Voskamp: ‘Wat ze allemaal met elkaar gemeen hebben, is dat ze in hun leven alleen ‘nee’ te horen kregen. Ze zijn teleurgesteld.’ Ondernemer Van Gils leidt deze mensen zelf op binnen zijn bedrijf. Na twaalf weken hebben de deelnemers een erkend mbo-diploma ‘assistent horeca’ op zak, waarmee ze aan de slag kunnen bij Sococo of bij een andere werkgever. ‘In de regio Rijnmond leiden we gemiddeld 100 tot 150 deelnemers op via onze trajecten’, vertelt Van Gils. ‘Wij helpen ze hun talent ontdekken of herontdekken.’
Achilleshiel
Het werkleertraject is ontwikkeld door Sococo. Van Gils werkt daarbij samen met werkgeversservicepunt Stroomopwaarts en met de gemeente Rotterdam. Beide partijen ‘leveren’ de kandidaten. En zo helpt Sococo bij het nakomen van de Banenafspraak. Samenwerking tussen werkgevers en gemeenten kan dus wél succesvol kan zijn. Volgens de ondernemer werkt bijna 70 procent van de ‘afstudeerders’ na een jaar nog in een vaste baan. ‘Daarvóór zaten de meesten gemiddeld vijf jaar lang in de bijstand.’ Waarom Van Gils dit doet? Hij ervaarde zelf in zijn jonge jaren hoe snel de maatschappij oordeelt. Zo volgde hij de mbo-opleiding Detailhandel. ‘Mensen uit mijn omgeving, werkgevers bij wie ik solliciteerde, zeiden: ‘Oh, heb je alleen mbo gedaan’. Terwijl de meiden en jongens op het mbo veel potentie hebben.’
‘Bakker op de hoek heeft weinig tijd voor personeelsplanning’
Uiteindelijk stroomde Van Gils door naar de hogere hotelschool. ‘Ik ben er niet minder van geworden, ik heb een prachtige baan. Maar het is altijd mijn achilleshiel geweest. Iedereen verdient een kans.’
Bekende Rotterdammer
Koren op de molen van Yücel Kucukbarutcu, manager bij het werkgeversservicepunt Rijnmond (WSPR), een samenwerkingsverband tussen het UWV en regionale gemeenten. Rotterdam wil tot 2026 voor circa 11.000 extra banen zorgen [zie kader]. Die klus kan volgens Kucukbarutcu worden geklaard door gemeente en doelgroep zichtbaar te maken bij werkgevers. ‘Kijk naar het project ‘De honderd van Sander’’, aldus de manager. ‘Drie jaar terug gingen we samen met televisiemaker Sander de Kramer op zoek naar honderd werkgevers om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen.’ Banenmarkten werden afgestruind, netwerkevenementen georganiseerd, ontmoetingen in de wijk gehouden. Uiteindelijk vonden 1.300 werkzoekenden via 116 werkgevers werk.
Sococo is een bekende van de gemeente, maar lang niet alle bedrijven weten de weg naar het werkgeversservicepunt te vinden. Kucukbarutcu: ‘De bakker op de hoek heeft niet altijd tijd voor personeelsplanning. Die is bezig met de dagelijkse dingen, met overleven.’ Bij een grote onderneming, ‘met gemiddeld tien openstaande vacatures’, kan een afdeling human resources zich focussen op de vraag: waar haal ik de juiste mensen vandaan? ‘Die kennen ons wél.’
Wat is de Banenafspraak ook alweer?In 2013 sprak het toenmalige kabinet met werkgevers en werknemers af om extra banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking, omdat deze groep lastig aan het werk komt. Bij deze Banenafspraak moeten 100.000 banen voor werkgevers, en 25.000 voor de overheid voor 2026 gerealiseerd zijn. Tot de doelgroep horen onder meer mensen die onder de Participatiewet vallen en niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen, Wajongers, mensen die voorheen werk kregen van de gemeente en nieuw: leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkscholen na aanmelding bij het UWV.
Rotterdam Inclusief, het arbeids- en ontwikkelbedrijf van de gemeente, werkt ook aan de Banenafspraak. Daar wordt niet lichtzinnig over gedacht, zegt afdelingsmanager Leontine Hoekman. ‘Zo’n 700 ambtenaren binnen de gemeente houden zich direct of indirect bezig met het thema werk.’ Denk aan de afdelingen Werk en Inkomen, Maatschappelijke ontwikkeling, het Jeugdhulploket of de Schuldhulpverlening. Rotterdam Inclusief maakt kandidaten uit de doelgroep ‘werkfit’. Soms leren ze een vak, zegt Hoekman. ‘Maar we brengen ze vooral bij dat ze op tijd moeten komen, om opdrachten van een baas te accepteren, of samen te werken in een team.’ Kortom: ‘basale werknemersvaardigheden.’
Omdat het Rotterdamse ambtenarenapparaat zo groot is, is de gang naar werkbegeleiding flink opgeknipt. Soms komt een kandidaat bijvoorbeeld vanuit Schuldhulpverlening via Rotterdam Inclusief binnen bij het Werkgeversservicepunt, aldus Kucukbarutcu. ‘Daartussen zitten flink wat overdrachten, en dat betekent onvermijdelijk informatieverlies over de kandidaat en wat die kan.’
Schaap met vijf poten
Dus zitten collega’s van Kucukbarutcu sinds een jaartje eerder met de kandidaat aan tafel. ‘Om die beter te leren kennen, zijn motivatie te horen en sneller te kunnen koppelen aan een vacature.’ Ondernemers moeten ook flexibeler worden, vindt Kucukbarutcu. ‘Werkgevers zijn vaak op zoek naar het schaap met de vijf poten, of naar iemand die precíes voldoet aan een vacature. In deze doelgroep is dat gewoonweg niet realistisch’. Het kan nodig zijn een functie in stukken op te knippen, of werktijden aan te passen, vult Hoekman aan. ‘Een jobcoach kan kijken wat iemand wél kan en wat wél mogelijk is.’
‘Soms moet je gewoon proberen om te weten of het goed uitpakt’
Een ‘flexibele’ ondernemer waar de ambtenaren op doelen, is bijvoorbeeld Gijs Kaaijk. Hij is oprichter van BoekenBalie – een online tweedehandsboekhandel uit Rotterdam. Daar vind je 500.000 stuks leesvoer op 4.000 vierkante meters – net een bibliotheek. De boeken worden ingekocht bij kringloopwinkels, kerken of particulieren. Vervolgens worden de exemplaren gecontroleerd, gesorteerd en verkocht. BoekenBalie heeft zeven mensen met een arbeidsbeperking in dienst, op een totaal van zeventig medewerkers. Die werken vooral in het magazijn.
Kaaijk herinnert zich zijn eerste sollicitant goed. ‘Die kwam binnen via een online vacature. Hij zag er ongelukkig uit – later bleek dat hij aan depressies leed.’ Hoewel er niet per se een klik was, besloot Kaaijk het toch met hem te proberen. ‘Ik had een magazijnmedewerker nodig. En ik dacht: als hij er bij elk sollicitatiegesprek zo bijzit, wordt het voor hem nog lastig.’ Uiteindelijk bleef hij vier jaar bij BoekenBalie werken. ‘Hij was heel loyaal. Soms moet je het gewoon proberen. Pas dan weet je of het voor elkaar goed uitpakt of niet.’
Voorselectie
Voor Kaaijk was dit ‘experiment’ een startsein om zich meer te verdiepen in deze groep. Hij stelde collega Natasja Bahadoer aan als interne jobcoach. Zij zorgt ervoor dat deze mensen ‘een zachte landing’ krijgen op de werkvloer. ‘Dat betekent vooral geduld hebben’, vertelt ze. ‘Elke keer signalen oppikken: hoe gaat het met iedereen? Wat heeft iemand nodig?’ Soms zet Bahadoer een krukje neer voor een medewerker met een slechte knie. ‘Als een jongen uit het autismespectrum te veel prikkels krijgt, mag hij naar een andere ruimte.’ De meeste van hen komen vanuit de gemeente Rotterdam. Hoe Bahadoer daarmee in contact kwam? Simpel. ‘Ik krijg hier ruimte en tijd om op zoek te gaan naar kandidaten uit de doelgroep. Je onderzoekt online het hoe en waar, en zo kwam ik op de gemeente.’ Haar vaste contactpersoon belt regelmatig. ‘Dan zegt ze: ‘Natasja, ik heb kandidaten voor je, zoeken jullie nog personeel?’ Het is fijn dat zij al een voorselectie doet.’ Overigens ging de samenwerking eerst stroever. Elke kandidaat vanuit de gemeente kende een andere jobcoach, vertelt Bahadoer. ‘Op een gegeven moment was voor mij het overzicht weg: wie is via wie binnengekomen?’ Na een gesprek met de accountmanager werd vanuit de gemeente uiteindelijk één jobcoach aangesteld voor BoekenBalie. ‘Vertrouwd voor mij en de kandidaten’, aldus Bahadoer.
Loonkostensubsidie
De jobcoach zocht ook uit welke regelingen zijn gekoppeld aan de Banenafspraak. Zo ontvangt BoekenBalie loonkostensubsidie om de verminderde arbeidsproductiviteit van de mensen uit de doelgroep te compenseren. Ook zorgt de gemeente voor een no-risk polis. Mocht een werknemer met een beperking ziek worden, dan hoeft de werkgever geen loon door te betalen.
Ondernemers Kaaijk is blij met deze steun. ‘Al moet je natuurlijk wel het nodige papierwerk leveren. Maar ik zou dit denk ik ook zonder subsidies doen.’
Waarom? Hij wijst op de krapte op de arbeidsmarkt. ‘Je moet een zo breed mogelijke doelgroep in je bedrijf aan het werk zetten. Alleen dan ben je toekomstbestendig.’ Daarin is het zoeken naar de juiste balans. ‘We zijn mensgericht, maar geen zorginstelling. Uiteindelijk heb ik gewoon een bedrijf te runnen.’
Een kijkje bij een andere gemeente: Den BoschDen Bosch is trots. Volgens eerder onderzoek is de regio Noordoost-Brabant een van de uitschieters naar boven als het gaat om het creëren van extra banen in het kader van de Banenafspraak. Wat is het geheim? ‘Het helpen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt is integraal onderdeel van de gemeente’, zegt Sjoerd van het Erve, (tot september werkzaam als) directeur van Weener XL, het sociaal werkbedrijf (vroeger: de sociale werkplaats) in Den Bosch. ‘We doen dit werk van oudsher niet met enkel ons hoofd, maar vooral vanuit ons hart.’ Beleid, uitvoering en budgetten zitten onder één dak, vult Josien van de Pasch aan, Teammanager Werkgevers bij de gemeente. ‘Mensen die kennis hebben van de medische situatie van de kandidaten, werken samen met jobcoaches en met collega’s die contact hebben met werkgevers.’ Zelf gaat ze proactief in gesprek met werkgevers in haar netwerk. Ze zoekt contact met startende ondernemers. ‘Ik vraag ze: ‘Op welke plek zou jij een medewerker van Weener XL kunnen inzetten en wat heb je daarvoor nodig?’’ Mocht de kandidaat (nog) niet de juiste vaardigheden of kennis bezitten, dan zoekt de gemeente daar een opleider bij. Van het Erve houdt niet zo van ‘het sterke budgetdenken’ in overheidsland. ‘Mensen denken vaak in potjes, aan de ruimte die ze hebben om dat geld uit te geven. Maar je moet ook een beetje lef hebben. Kijk eens naar de werking van verschillende potjes bij elkaar. Ja, het kost inspanningen om aan de Banenafspraak te voldoen. Ja, met name begeleiding kost geld. Maar je bespaart ook op de zorgvraag, op justitiële kosten en uitkeringen. Bovendien geeft werk de mens structuur, eigenwaarde en ontmoeting. Het is gigabelangrijk.’
Handig: de wekelijkse Forum-alert
Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang de gratis updates.