Waarom ondernemers volgens Jeroen Brabers baat hebben bij klokkenluiders

Bedrijven vanaf vijftig werknemers moeten met ingang van 1 juli een klokkenluidersregeling hebben. Veel van hen tasten nog in het duister over wat er in die regeling moet staan. Volgens integriteitsdeskundige Jeroen Brabers is het niettemin belangrijk dat ze er snel werk van maken. Niet zozeer omdat het moet, maar omdat ze er zelf baat bij hebben.

Een bedrijf heeft belang bij klokkenluiders, zegt u?
‘Jazeker, het is voor bedrijven veel erger als misstanden niet worden gemeld en jarenlang kunnen door etteren. Daarom is een meldingsregeling vooral in het belang van bedrijven zélf. Zo’n regeling vergroot de transparantie binnen de onderneming, is goed voor de bedrijfscultuur en voor het functioneren van het bedrijf. Misstanden kunnen sneller worden ontdekt en opgespoord, en zo kan de mogelijke financiële en reputatieschade worden beperkt.’

Wie is Jeroen Brabers?
Jeroen Brabers studeerde rechten aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en de universiteit van Michigan. Van 1978 tot 1982 werkte hij als advocaat bij het toenmalige Loeff & Van der Ploeg. Daarna werkte hij onder meer bij KPN en vanaf 1997 bij TNT, waar hij verschillende juridische functies had. In 2005 werd hij directeur integriteit bij TNT. In 2013 begon hij zijn eigen bureau Jeroen Brabers Integrity & Compliance.

Ontdekken ondernemers misstanden in het bedrijf dan niet zelf?
‘Van alle misstanden komt 40 procent aan het licht door klokkenluiders. In mijn ogen zijn het dappere mensen. Je moet als bedrijf voorkomen dat ze hun verhaal niet intern kwijt kunnen en dan maar naar de media stappen. Dat is slecht voor alle partijen.’
‘Bij klokkenluiden worden er natuurlijk altijd mensen in het bedrijf geraakt. Maar als de bedrijfscultuur goed is, ervaren klokkenluiders minder en liefst geen negatieve gevolgen. Ze moeten niet bang zijn voor vergelding of zelfs het verliezen van hun baan, want dan melden ze niks. Het management moet waken voor de bescherming van klokkenluiders. In mijn tijd bij TNT had je aan Peter Bakker een goede.’

Wat doen bedrijven nu verkeerd volgens u?
‘Een voorbeeld: het gaat fout als een afdelingsdirecteur een klacht van een werknemer zelf gaat onderzoeken. Dat is bedreigend voor de klokkenluider én voor de beschuldigde partij. Als die directeur dan vervolgens ook nog eens overgaat tot ontslag van de beschuldigde werknemer, gaat het van kwaad tot erger. De ontslagen werknemer werkt dan niet meer mee en zal vaak bezwaar maken tegen zijn ontslag en een procedure beginnen.’
‘Het is essentieel dat een afdelingsdirecteur die een klacht krijgt, deze centraal meldt. Dan moet er een onafhankelijk onderzoek volgen. Daarbij is voorzichtigheid geboden. Als de onderzoeker bijvoorbeeld een beschuldigde werknemer wil spreken, doe dat dan ergens buiten het bedrijf, anders krijg je algauw verhalen op de werkvloer en kan iemand gemakkelijk beschadigd raken.’

Bedrijven moeten dus snel een meldingsregeling invoeren?
‘Ja, niet met het oog op een mogelijke boete, maar omdat het in hun eigen belang is. De Wet Huis voor klokkenluiders die een regeling verplicht stelt, treedt 1 juli in werking. Het bestaande Adviespunt Klokkenluiders heeft een modelregeling voor bedrijven opgesteld. Het probleem is dat die rammelt en daarom niet bruikbaar is voor bedrijven. Er staat bijvoorbeeld niets in over de rechten van de beschuldigde partij en over de aanpak van misbruik van de regeling. Dat komt namelijk ook voor: anonieme meldingen over bijvoorbeeld diefstal om een collega een hak te zetten.’

Kan het Huis voor klokkenluiders nog iets betekenen voor ondernemers?
‘De Eerste Kamer heeft in maart het initiatiefwetsvoorstel van de SP en andere partijen over het Huis voor de klokkenluiders aangenomen. Het Huis, dat nu wordt opgetuigd, adviseert en begeleidt klokkenluiders, en gaat onderzoek doen naar misstanden. De initiatiefnemers wilden voorafgaand aan de Kamerbehandeling echter niet met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven praten. Ik hoop dat in het bestuur van het Huis ook mensen komen die ervaring hebben met de private sector. Want informatie over bijvoorbeeld een beursgenoteerde onderneming mag niet zomaar naar buiten komen. Dat kan desastreuze gevolgen hebben voor de aandeelhouderswaarde. Let wel: ik ben vóór het doel van het wetsvoorstel, maar dan moet je het wel goed regelen.’