'Rouwverlof gaat niet om vrije dagen, maar om bieden wat nodig is'

Wat doe je, als een van je werknemers een rouwperiode doormaakt en mede daardoor een tijd uitvalt? ‘Iedereen gaat anders om met verlies – ga daarom altijd met je medewerkers in gesprek om te kijken wat mogelijk is.’

Both sides now. Priscilla Siahaya heeft die woorden op haar onderarm laten tatoeëren voor haar vader, die een halfjaar geleden overleed. ‘Hij is voor eeuwig in mijn huid gegrift’, zegt Siahaya, assistent commercial operations bij geneesmiddelenbedrijf Pfizer Nederland. ‘Mijn vader maakte beide werelden mee. Hier, met ons. En vanuit boven.’

Rewind naar oktober vorig jaar, toen haar vader last kreeg van zijn maag. Een maagzweer, zeiden de artsen. ‘Maar toen mijn vader twee maanden later op nacontrole ging, zagen ze een tumor in zijn slokdarm van zes centimeter.’ Tijd om daar lang bij stil te staan, was er niet. Haar vader kwam meteen in de medische molen van bestraling, chemotherapie en daarna een operatie. ‘Ik zag hem achteruitgaan – mijn stoere vader. Hij diende bij de luchtmacht en speelde bas in een band.’ Begin april kwam het slechte nieuws: er waren uitzaaiingen naar andere organen. ‘Elf dagen na zijn 75-ste verjaardag is hij heengegaan.’ Die operatie is er niet meer gekomen.

Reorganisatie

Voor Siahaya begon het regelen. ‘De crematie, rouwwagen, kaarten, foto’s. Je wordt in die periode geleefd.’ Ook hielpen zij en haar zus bij het afhandelen van financiële zaken. Verzekeringen, het huis, de auto die moest worden overgezet naar haar moeder. ‘Voor mijn zus en mijzelf vind ik het verschrikkelijk’, zegt Siahaya emotioneel. Maar de meeste pijn voel ik voor mijn moeder. Je bent 56 jaar samen, en ineens sta je er alleen voor. Ik vind dat moeilijk om te zien.’
Twee maanden vóór haar vader overleed haar oma. ‘Zij had een respectabele leeftijd van 95 jaar, ze was óp. Met haar heengaan heb ik vrede. Maar mijn vader was vitaal. Dat voelt oneerlijker.’
Om het nog pittiger te maken, kreeg Siahaya op het werk te maken met een reorganisatie. Mensen zouden boventallig worden. ‘Maandenlang heb ik dat geparkeerd: ik was met andere zaken bezig. Maar het schoot door mijn hoofd dat ik straks misschien ook mijn baan kwijt zou zijn.’

Burn-outklachten

Tien dagen rouwverlof nam Siahaya op. Half mei ging ze weer aan het werk. ‘Ik dacht: alles is achter de rug nu.’ En toen kwam de man met de hamer. ‘Ik kreeg burn-outklachten. Ik had last van hoofdpijn, was ontzettend moe. Dan sprak ik naast mijn werk ook drie mensen op een ochtend, en daarna kon ik wel huilen. Ik kón niet meer.’
Die klachten werden getriggerd door het verlies van haar vader, zegt ze. ‘Het gemis daalde in. Ik heb nog nooit het sterfproces meegemaakt van iemand die zo dicht bij me stond.’ Tel daarbij op het overlijden van haar oma, het geregel, het opvangen van haar moeder. ‘Het lampje ging gewoon uit.’
Siahaya had jaren ervoor al eens een burn-out gekregen. ‘Het ging destijds niet goed in mijn privéleven. Ondertussen ging ik dóór met werken. Ik herkende daarom de klachten.’
Deze keer trok ze meteen aan de bel bij haar leidinggevende, Daphne Troost-Boone, executive operations & EHS (Environmental Health en Safety) Manager.

Rouwverlof

‘Iedereen gaat anders om met verlies’, merkt Troost-Boone. ‘Daarin moet je mensen respecteren en met ze in gesprek gaan.’ Toen Priscilla vertelde dat het niet goed met haar ging, vroeg Troost-Boone haar: wat heb je nodig? ‘Hoe kunnen wij als werkgever jou daarin helpen? Die vragen zijn essentieel.’ En ja, gesprekken over rouw zijn lastig. ‘Anderzijds hoort de dood, net als bij een geboorte, bij het leven. En ook daarvoor zijn mogelijkheden om verlof op te nemen.’
Pfizer Nederland kent sinds kort specifiek rouwverlof – vallend onder bijzonder verlof – waarbij een medewerker maximaal tien dagen kan opnemen. Om sec de begrafenis of crematie te regelen, en om te rouwen. Troost-Boone: ‘Niet dat het rouwen daarna stopt. Vervolgens moet je er ook voor zorgen dat iemand blíjft werken. In de gaten houden hoe het daarna met iemand gaat. Doe je dat niet, dan valt diegene misschien helemaal uit. Dan ben je nog verder van huis.’
In principe maakt het niet uit hoe het verlof heet, vindt de manager. ‘In ons bedrijf staat gezondheid centraal, en dat begint bij de mensen die hier werken.’ Als je goed voor je medewerkers zorgt, dan kunnen ze ook het beste van zichzelf naar hun werk brengen, redeneert ze. ‘En dat is ook goed voor het bedrijf.’

‘Regels voor rouw? Die zijn er niet’‘Een verlieservaring maakt dat je leven even uit balans is’, zegt Dennis de Mik. Hij begeleidt mensen bij rouw en verlies, en is daarnaast vertrouwenspersoon bij Pfizer Nederland.‘Vaak kom je er zelf doorheen, soms duurt het een tijd om alles weer op de rit te krijgen.’ Rouw is volgens hem situatiegevoelig. ‘Een overlijden dat je ziet aankomen, is anders dan als iemand plotseling uit het leven geraakt.’ Ook kun je intens verdriet voelen om iemand met wie je geen direct bloedverwantschap hebt. ‘Rouwen is zo specifiek, daar zijn geen regels voor.’Bij werkgevers ziet hij vaak ‘handelingsverlegenheid’. ‘Te vaak zeggen ze tegen hun medewerker: he, je bent er weer? Pats boem ga maar aan de slag. Maar je moet juist faciliteren bij iemands terugkomst naar de werkvloer. Hoe gaat het, hoe wil je terugkomen? Wat kan wel, wat kan niet?’ Invoelen is daarbij belangrijk. ‘Rouw gaat stapje voor stapje en in golfbewegingen. Accepteren dat iemand er niet meer is: dat doe je niet binnen een vastomlijnd verlof van tien dagen.’ Rouwverlof gaat volgens De Mik verder niet om vrije dagen, maar om bieden wat nodig is. ‘Een eerlijk gesprek en vertrouwen. Dat hoort bij goed werkgeverschap en duurzame inzetbaarheid.’

Uitzendbureau

Siahaya gaf aan dat ze zeker niet thuis wilde zitten, en stelde zelf voor om 50 procent minder te werken, vertelt Troost-Boone. ‘In samenspraak met de bedrijfsarts is dat ook gebeurd.’ Daartoe heeft Siahaya ziekteverlof opgenomen, waarbij ze in het eerste ziektejaar 100 procent van haar loon krijgt doorbetaald. ‘We hebben gezocht naar een middenweg en die gevonden.’
Het werk van Siahaya is deels overgenomen door een tijdelijke kracht van het uitzendbureau. ‘Een ander teamlid heeft veel uit handen genomen. We rooien het wel.’
En belangrijk: de werkgever weet wie ze voor zich heeft, wat het ‘makkelijker’ maakt om mee te bewegen. ‘Priscilla moet eerder afgeremd dan vooruitgeduwd worden’, zegt Troost-Boone. ‘Ze legt nog steeds te veel druk op zichzelf om verantwoording naar ons af te leggen.’ Zoals die keer dat Siahaya toch nog even inlogde in Teams, terwijl ze bij een samenkomst voor haar zieke vader was. ‘Toen moest ik tegen haar zeggen: ‘Neem alsjeblieft je rust’.’

Mkb-bedrijf

Troost-Boone geeft toe dat ‘meebewegen’ voor een groot bedrijf als Pfizer Nederland wellicht makkelijker te organiseren is dan voor een klein mkb-bedrijf. ‘Dat raakt misschien sneller in de problemen als een medewerker tien dagen verlof opneemt, en vervolgens langer wegblijft.’
Maar dan nog geldt: ga het gesprek aan en kijk wat je wél kunt regelen, benadrukt ze. ‘Want wat is beter? Dat iemand vier weken fulltime weg is en daarna weer terugkomt? Of dat iemand vier weken fulltime werkt en vervolgens zijn baan opzegt? Want die voelt zich niet gehoord en gewaardeerd. Zo’n werkgever willen wij niet zijn.’
Overigens kan werk medewerkers ook helpen bij het verwerken van verdriet. ‘Werk betekent: integratie, meetellen in de maatschappij. Werk kan structuur geven in hectische tijden. Alles is anders na een groot verlies. Maar je werk blijft tenminste hetzelfde.’
Binnenkort wil Troost-Boone een plan van aanpak opstellen met Siahaya. ‘Wanneer kun je weer verder? Ook hierover moet je weer een eerlijk en open gesprek aangaan. Wat kun je echt? Dat is beter dan achteraf agenda’s en planningen opnieuw aanpassen.’
Troost-Boone was zelf in Thailand, op vakantie, toen Siahaya’s vader overleed. ‘Tuurlijk kreeg ik tranen in mijn ogen toen zij het me vertelde. Je blijft mens, welke rol je ook hebt.’

Wet of maatwerk?Afgelopen juni is het wetsvoorstel Wet invoering rouwverlof ingediend, dat een basis voor rouwverlof in de wet wil laten vastleggen. VNO-NCW en MKB-Nederland laten weten het eens te zijn met het achterliggende doel van dit wetsvoorstel, ‘om mensen in dit soort intens verdrietige situaties tijd en ruimte te bieden en een goede dialoog tussen werkgever en werknemer te bevorderen.’ Wel zien de ondernemingsorganisaties meer heil in maatwerk, dat volgens hen kan worden vormgegeven in lijn met het SER-advies ‘Balans in maatschappelijk verlof.’