Het parlement is geen kweekvijver voor ondernemers

Weinig oud-bewindslieden maken de gang naar het bedrijfsleven. Degenen die een eigen onderneming runnen, zijn helemaal met een lantaarntje te vinden. Hoe komt dat? Ondernemers Rita Verdonk, Gerd Leers en Harry Wijnschenk vertellen. ‘Straks wordt de politiek alleen iets voor avonturiers.’

Natuurlijk bestaan ze, oud-politici die overstappen naar het bedrijfsleven. Camiel Eurlings, de voormalig minister van Verkeer en Waterstaat, kiest voor de KLM voordat hij toetreedt tot de raad van bestuur bij American Express. Oud-staatssecretaris Dick Benschop vindt zijn roeping bij Shell Nederland, oud-minister van Financiën Jan Kees de Jager de zijne bij KPN. Toch zijn zij meer uitzondering dan regel, zegt het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) van de Universiteit Leiden. Van de 57 Kamerleden die in 2010 het parlement vaarwel zeiden, kwamen er maar vier in het bedrijfsleven terecht. Ze gaan vooral voor de functie van commissaris of lid van de raad van bestuur. Banen bij de (semi-)overheid of een belangenvereniging zijn het populairst. Oud-bewindslieden klussen bij als eenpitter, meestal als adviseur. Of ze lobbyen à la Ben Bot. Maar een eigen bedrijf opzetten? Niet oud-Kamerleden. En dat is vreemd, omdat ze tijdens hun politieke loopbaan wel hoog opgaven over ondernemend Nederland.

‘Als je jaren actief bent geweest in de politiek, raak je veel van je oorspronkelijke vaardigheden kwijt,’ zegt oud-minister Gerd Leers. Hij is mede-eigenaar van GP (Government Professionals) Staffing, onderdeel van de Staffing Groep, dat oud-politici aan een baan helpt. ‘In de Tweede Kamer voer je coalitiegesprekken, raak je gewend aan harkerige besluitprocessen. Je werkt in een ivoren toren. Dan raken eigenschappen als eigenzinnigheid en lef verdrongen. En die heb je juist nodig als ondernemer.’

Ondernemer en oud LPF-fractieleider Harry Wijnschenk verwoordt het zo. ‘Je bent ondernemer of niet. Je kunt het niet leren, je moet het niet worden tegen wil en dank. Een ondernemer heeft geen tijd voor haarkloverij. Hij of zij is hands on. Dat zit niet in het dna van de meeste politici.’

Groot geworden in de politiek
Oud-minister Rita Verdonk is eigenaar van CVmonitor. Haar bedrijf screent en keurmerkt online cv’s. Volgens haar is de stap naar het ondernemerschap te groot voor haar oud-collega’s. ‘Veel van hen zijn groot geworden in de politiek. Zij kennen geen ander vak. Ze voelen zich goed in het bestuurlijke circuit en blijven dus zitten.’

Waarom kozen zij dan wel voor het ondernemerschap? Verdonk: ‘Ik heb al in de top van het bedrijfsleven gewerkt. Was óók interessant. Maar ik wilde eens iets anders doen. Een concept neerzetten en dat vermarkten – alles zelf doen.’

Ook wilde de oud-minister de regie over haar leven terug. ‘Als minister ga je om half 8 ‘s ochtends de deur uit, 11 uur ‘s avonds ben je weer thuis. Met onder je arm alle stukken die je nog moet doorlezen. Nu bepaal ik zelf elk kwartier in mijn agenda.’

Belangrijk vindt ze dat ze maatschappelijk relevant is met haar bedrijf. ‘Werkgevers weten niet wie ze in dienst nemen. 60 Procent van de sollicitanten fraudeert. Complete bedrijven maken nep-diploma’s. Mijn bedrijf helpt de arbeidsmarkt betrouwbaarder te maken.’
Een mooie bijkomstigheid: ze krijgt niet meer te pas en te onpas een microfoon van een journalist onder haar neus gedrukt. ‘Die druk van de media die ik als politicus elke dag voelde, is er niet meer.’

Ook Leers koos voor het ondernemerschap vanwege de vrijheid. ‘Ik kan zelf richting geven aan mijn ideëen. Dat kon ik niet als minister. Zeker niet in het gedoogkabinet met de PVV waarin ik zat.’ Leers had destijds graag creatieve oplossingen gezocht als het ging om asielzoekers. ‘Hen opleiden tot loodgieter of timmerman bijvoorbeeld, ongeacht hun verblijfsstatus. Dan konden ze zich nuttig maken. Maar de PVV gaf ons geen ruimte.’

Zóveel compromissen’
Wijnschenk besloot na de val van het kabinet in 2003 terug te keren naar zijn bedrijf. ‘In de politiek moet je zóveel compromissen sluiten, om uiteindelijk maar een miniem deel van je doelen te halen. Ook krijg je te maken met allerlei verborgen agenda’s. Als geroutineerd politicus kun je die misschien aanvoelen, maar dat waren de LPF-politici niet. Not my cup of tea.’

Haar ervaring als politicus komt Verdonk-de-ondernemer van pas. ‘Ik heb een groot netwerk. Mensen kennen me. Het opent deuren.’ Maar het kan ook de andere kant op werken. ‘Als mensen het politiek niet met me eens zijn, is het moeilijker om ergens binnen te komen. Afspraken duren lang, het proces vertraagt. Maar vaak weet ik via een omweg toch bij de juiste mensen te komen.’

Ook Wijnschenk merkte dat een politieke keuze in je nadeel kan werken. ‘Ik heb klanten verloren door mijn toenmalige LPF-kleur. ‘Jij was zo uitgesproken’, zeiden ze dan. Maar uitgesproken zijn hoort gewoon bij mij, ook als ondernemer.’

Leers vindt dit zorgelijk. ‘Oud-politici moeten worden beoordeeld op hun competenties, niet op de positie die ze vroeger innamen. We moeten zorg dragen voor ex-politici, wethouders, Kamerleden, oud-bewindslieden. Als je er niet voor zorgt dat een politicus op een fatsoenlijke manier integreert in de arbeidsmarkt en in het bedrijfsleven, gaat straks niemand meer de politiek in. Dan wordt politiek alleen iets voor gelukszoekers en avonturiers.’

De oud-bewindslieden zijn in elk geval in hun sas met hun nieuwe rol van ondernemer. Leers: ‘Mijn bedrijf levert nog geen tonnen op. Maar al die nieuwe projecten geven me energie. Fantastisch.’

Verdonk lag in de eerste tijd van haar ondernemerschap nachten wakker. ‘Je steekt er geld in en het levert nog niks op. Maar als je met je team je eerste successen binnenhaalt, dat geeft een kick.’ Teruggaan naar de politiek zit er voorlopig niet in. Verdonk: ‘Het enige wat ik wel eens mis, is een stevig debat.’