‘Grexit? Ik wil er niet aan denken’

Maandag is het zo ver. Als het goed is tenminste. Dan ligt er een concreet voorstel van de Griekse regering voor economische hervormingen, beloofde een woordvoerder van premier Tsipras. Desondanks is het gevaar van een exit uit de eurozone nog niet geweken. En de totale financiële chaos die dan dreigt. Zo langzamerhand ontstaat er paniek onder Griekse ondernemers. ‘Ik denk liever aan positieve dingen.’

Weet Tsipras wel wat hij doet? Nu al moet de Griekse premier dagelijks checken of er nog voldoende geld is om schulden af te lossen, ambtenarensalarissen uit te betalen, uitkeringen en pensioenen. Als nieuwe noodkredieten van de eurolanden en het IMF uitblijven, dreigt Griekenland binnen enkele weken in acute financiële nood te komen. En wordt een Griekse exit uit de eurozone steeds waarschijnlijker. Wat gaat Cristina Stribacu dan doen als het echt zover komt? Heeft de jonge olijfolieproducent met exportambities een plan B? ‘Nee’, zegt ze stellig, via Skype. Stribacu is in Italië voor een meerdaagse mastercourse over olijfolie. ‘Nee, want het gaat nooit gebeuren.’ Aarzelender: ‘Ik kan daar niet over nadenken. Wil ik ook niet.’

In 2014 leek Griekenland heel voorzichtig uit het diepe economische dal te kruipen. De economie groeide, de werkloosheid daalde. Er was weinig politiek drama. De consumptie trok aan. Ondernemers klonken gematigd positief, hoewel iedereen zuchtte onder de hoge belastingdruk. Nu is de toon verslagen. Zelfs rasoptimisten als Stribacu durven terugkeer naar de drachme niet meer honderd procent uit te sluiten.

Veranderd door de crisis
‘Ik denk liever aan positieve dingen,’ zegt de 34-jarige ondernemer. ‘Griekenland verandert door de crisis. Gelukkig. Mensen van mijn leeftijd zien een baan bij de overheid niet meer als het allerhoogste.’

Stribacu turnt in Filiatra aan de zuidwestkust van Griekenland de ingeslapen olijfboomgaard van haar familie om in een modern bedrijf. In de afgelopen jaren werd de productie gemoderniseerd en werkte ze aan de presentatie van LIÁ, zuivere olijfolie in een witte designfles die ook in Nederland wordt aangeboden. Kwaliteitscontrole, export, samenwerking met concurrenten om Griekenland een deel van de olijfoliemarkt op Italië en Spanje te laten veroveren, allemaal zaken waar vorige generaties zich niet druk om maakten.

Voordeel van de twijfel
Deze ondernemer behoort tot de 60 procent van de Grieken die de nieuwe linkse regering-Tsipras het voordeel van de twijfel geeft. Ondanks de onorthodoxe stijl van optreden, waardoor het

Grexit-spook weer boven de onderhandelingstafel zweeft en het risico op een staatsbankroet groeit. ‘Voor het eerst hebben we een regering die namens de Grieken spreekt en niet namens onze schuldeisers. Als ondernemer vertrouw ik er maar op dat kleine en startende bedrijven worden geholpen.’

Een van de eerste initiatieven van de Syriza-regering is het afkondigen van een amnestieregeling voor schulden aan de belastingdienst en sociale fondsen. Als de plannen wet worden, levert beginnen met aflossen straks forse kortingen op. Daar moeten ook kleine ondernemers van gaan profiteren, waar Griekenland er naar verhouding veel van heeft. Gunstige aflossingenregelingen zullen ertoe leiden dat de staat meer binnen krijgt en ondernemers sneller weer kunnen gaan ondernemen, denkt de regering. De hoge schuldenlasten verlammen nu de economie.

Terug naar 2012
De onrust en de onzekerheid door de politieke omwenteling eind januari schaden Griekse ondernemers, constateert Athanasios Savvakis, voorzitter van de Federation of Industries of Northern Greece (FING). Op een persconferentie begin februari stelde hij al dat Griekenland terug is op het niveau van 2012, toen het land rondom de verkiezingen ook met één voet buiten de eurozone leek te staan. Sindsdien is de situatie alleen maar verder verslechterd. De relatie tussen Griekse bedrijven en hun buitenlandse leveranciers is weer ijzig, merkt Savvakis. Letters of credit van Griekse banken zijn niets waard, wie wil importeren moet contant betalen. Griekse bedrijven dreigen hun positie op buitenlandse markten kwijt te raken. En die was toch al gering.

De Nederlands-Griekse ondernemer Miltiadis Gkouzouris herkent dat beeld. Zijn bedrijf Costwise in Athene rekent de kostprijs uit van producten en diensten. Klanten zijn zowel verzekeringsmaatschappijen als producerende bedrijven. ‘Er staan hier leuke dingen te gebeuren’, zucht hij. Al gaat het met Costwise goed, het bedrijf profiteert van de dwang tot rationalisering die de crisis meebrengt.

Investeren heeft geen nut
Er is geen enkele activiteit op de markt, stelt Gkouzouris vast. ‘Het lijkt wel vakantie. De eigenaar van een van de grootste bedrijven in de voedselindustrie zei tegen me dat ze het nut van investeren in een nieuwe productielijn niet ziet. Zo is de stemming. Er is minder keus in de winkels door de importstop die buitenlandse leveranciers indirect opleggen. De levertijden nemen toe. In de metaal leidt dat al tot een gebrek aan grondstoffen.’

De regering-Tsipras morrelt aan afspraken die met de EU en het IMF gemaakt zijn over privatiseringen, van het elektriciteitsbedrijf bijvoorbeeld. Een verkeerd signaal, vindt Gkouzouris, die een stuk meer sympathie heeft voor het ‘trojka-beleid’ dan de gemiddelde Griek. ‘We moeten stabiliteit creëren en buitenlandse investeringen stimuleren. De investeerders zijn er, maar ze worden geblokkeerd door politieke beslissingen en belangen. Je kunt met een miljoeneninvestering vierduizend arbeidsplaatsen creëren, maar je moet vijf jaar op een vergunning wachten. Het is een parallelle machtsstructuur van bureaucratie en corruptie die gevestigde belangen beschermt. Ook deze regering gaat daar niets aan doen.’

Flexibilisering van de arbeidsmarkt, waarmee door de vorige centrum-rechtse regering-Samaras een aarzelend begin werd gemaakt, lijkt onder Tsipras op de lange baan te worden geschoven. ‘Vakbonden hier beschouwen uitzendwerk als mensenhandel.’

De drachme dreigt
De hoop dat het einde van de crisis in zicht is, is inmiddels vervlogen. In plaats daarvan zijn de meest dramatische scenario’s gesprek van de dag. Gkouzouris: ‘Ik sluit niet uit dat we teruggaan naar de drachme of dat er beperkingen komen op het kapitaalverkeer. Misschien is het nodig. Op een gegeven moment is het afgelopen. Zodra oma aan het eind van de maand geen geld meer krijgt, snappen we misschien de schade die we aanrichten door zo’n regering te kiezen. Ik maak me niet populair met zulke uitspraken. Volgens een kennis moet ik mijn Griekse nationaliteit afstaan.’

Stapt Griekenland uit de euro, dan gaat hij terug naar Nederland. ‘Dat zou jammer zijn. Ondanks alles maakt de energie hier me gelukkig. Al zie ik hoe de sfeer verandert. Ouders bij het kinderdagverblijf kijken me scheef aan, omdat mijn kind wel een nieuwe jas krijgt. Ik weet niet of dat een omgeving is waarin ik mijn kinderen wil laten opgroeien.’

 

Tekst: Werner Bossmann