Handel is geen hindernis, maar een hefboom

Deze zomer stemt de EU-Raad over het Mercosurverdrag, een handelsakkoord tussen de EU en vier Zuid-Amerikaanse landen dat toegang geeft tot nieuwe afzetmarkten en cruciale grondstoffen. Na jaren onderhandelen lijkt een doorbraak nabij, maar de Tweede Kamer houdt de rem erop. Niet vanwege economische bezwaren, maar omdat zorgen over landbouw en duurzaamheid het politieke draagvlak ondermijnen.

Niet alles tegelijk
Handelsakkoorden moeten tegenwoordig álles voor elkaar krijgen: een sterke economie, minder afhankelijkheid van China, geopolitieke slagkracht én duurzame landbouw. Allemaal terecht. Maar, je kan niet alles tegelijk voor elkaar krijgen. En precies daar wringt de schoen.

Stapelen van eisen remt af
In de EU dreigen de eisen rondom handel de pan uit te rijzen. Handelsakkoorden moeten tegenwoordig niet alleen markten openen, maar ook garanderen dat buitenlandse boeren precies volgens onze regels werken. Denk aan dierenwelzijn, pesticidengebruik, mensenrechten, klimaateisen. Allemaal belangrijk, maar het stapelen van eisen remt ons geopolitiek én economisch af.

Nederland is de dupe
De EU loopt mijlen achter op landen die wél slim akkoorden sluiten, zoals het VK en Zwitserland, maar ook kleine landen als Liechtenstein en IJsland. Zij beveiligen toegang tot grondstoffen en verbeteren hun concurrentiepositie. Wij onderhandelen jaren over rundvlees. Nederland, als exportkampioen in landbouwproducten én cruciale hub in de Europese doorvoerketen, is daarvan de dupe.

Handel moet werkbaar blijven
De les? Handelsakkoorden zijn geen Zwitsers zakmes, waarbij je voor elk probleem een andere tool hebt. Ze zijn er om economische relaties te versterken, en moeten daartoe ook werkbaar blijven. Duurzaamheidsdoelen zijn niet gediend bij vastgelopen verdragen. Sterker: zonder handelsakkoord hebben we geen enkele invloed op hoe onze handelspartners produceren.

Idealistisch waar het kan, pragmatisch waar het moet
Mijn oproep: zorg voor een slimmer onderscheid tussen wat je regelt binnen een verdrag en wat je daar los van, via diplomatie of ontwikkelingssamenwerking, organiseert. Kortom: wees strategisch. Idealistisch waar het kan, pragmatisch waar het moet. Handel is geen hindernis, maar een hefboom. En zonder die hefboom zullen we als Europa steeds vaker moeten toekijken hoe anderen de spelregels schrijven.

Marhijn Visser

Strategisch beleidsadviseur Internationale Handel & Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen