'De snelle opkomst van artificiële intelligentie biedt kansen'

De snelle opkomst van artificiële intelligentie (AI) biedt kansen voor het verdienvermogen van Nederland. Maar AI verandert onze economie, arbeidsmarkt en samenleving ook ingrijpend. Daarom moeten we ervoor zorgen dat mensen en organisaties er klaar voor zijn en de overheid de randvoorwaarden op orde heeft. De Sociaal Economische Raad (SER) adviseert in haar advies AI en werk wat daarvoor nodig is.

AI kan belangrijke rol spelen tekorten op arbeidsmarkt op te lossen

Nieuwe AI-technologieën, zoals ChatGPT en autonome robots, worden steeds vaker ingezet in sectoren als zorg, logistiek, dienstverlening en onderwijs. Deze AI-technologieën luiden de vierde industriële revolutie in. Dat biedt grote kansen. Bijvoorbeeld voor het verhogen van de productiviteit en verbeteren van dienstverlening. Dat is belangrijk in tijden van arbeidsmarktkrapte en beperkte economische groei.

Tegelijkertijd verandert AI onder meer ons werk ingrijpend: taken en werkprocessen veranderen, nieuw werk zal ontstaan waarbij ook sommige taken zullen verdwijnen. Ook kan AI in bepaalde sectoren of beroepen ontwrichtend zijn, en zorgen voor nieuwe ongelijkheid of druk op de sociale samenhang.

Het is daarom belangrijk dat mensen goed worden meegenomen, goede training krijgen en genoeg eigen zeggenschap houden over hun carrière. De kwaliteit van werk blijft belangrijk, net als menselijk toezicht. De overheid moet verder actief onderzoeken en monitoren wat de inzet van AI betekent voor werk, inkomensverdeling en sociale zekerheid. Dat vraagt tijdig nadenken over een eerlijke verdeling van kansen en opbrengsten, zodat AI niet leidt tot een nieuwe tweedeling in de samenleving.

Investeer fors in AI-innovatie, onderzoek en Europese samenwerking

AI vraagt ook investeringen in onderzoek en innovatie. Zoals in een Nederlandse AI-faciliteit waarin kleinere bedrijven gebruik kunnen maken van rekencapaciteit en testfaciliteiten. Deze bedrijven krijgen zo de kans om AI te ontwikkelen en in te zetten. Om internationaal concurrerend te blijven én strategisch autonoom te zijn, moeten overheid en bedrijfsleven meer investeren in wetenschap, de digitale infrastructuur en innovatie.

De SER adviseert om het midden- en kleinbedrijf, waar AI nog beperkt wordt toegepast, praktisch te ondersteunen. Zo moet de overheid zorgen dat bedrijven in een netwerk met elkaar ervaringen en kennis uitwisselen. De vele al bestaande initiatieven moeten daar een plek in krijgen. Daarnaast moeten startende en groeiende AI-bedrijven de ruimte krijgen te ontwikkelen en op te schalen. Betere randvoorwaarden, zoals toegang tot financiering, zijn hiervoor nodig.