Aart van der Gaag in boek over 10 jaar Banenafspraak: ‘Investeren in mensen loont altijd’

VNO-NCW en MKB-Nederland willen graag door met de Banenafspraak, in een vorm die is gebaseerd op lessen uit het verleden en die doorpakt op wat aantoonbaar werkt. Aart van der Gaag, tien jaar lang ambassadeur van de Banenafspraak, doet daarvoor in zijn vandaag gepresenteerde boek ‘Zonder werk vaart niemand wel’ een aantal belangrijke aanbevelingen. Zo is het volgens Van der Gaag een slechte zaak dat begrotingsregels loonkostensubsidie vaak in de weg zitten, terwijl investeren in mensen altijd oplevert, zowel maatschappelijk als financieel.

Met zijn tomeloze inzet en inspiratie is Aart van der Gaag sinds 2014 de drijvende kracht achter en het gezicht van het meest succesvolle banenplan van de afgelopen decennia geweest. Doel van de Banenafspraak is dat er in 2026 125.000 banen zijn bijgekomen voor mensen met een arbeidsbeperking, waarvan 100.000 in de marktsector en 25.000 bij de overheid. Met nog ruim een half jaar te gaan staat de teller van het bedrijfsleven op circa 81.000.

Beter en effectiever

‘Het boek van Aart komt op een belangrijk en actueel moment’, zei directeur Focco Vijselaar van VNO-NCW vanmiddag bij de presentatie vanmiddag in de Haagse Malietoren. ‘De cijfers lopen terug, waardoor de Banenafspraak zelf opnieuw ter discussie staat. Wij willen door, maar dan moet het wel anders, beter en effectiever. Op grond van al zijn ervaringen van de afgelopen jaren geeft Aart ons daarvoor belangrijke handvatten.’
In ’Zonder werk vaart niemand wel’, dat hij op verzoek van de ondernemersorganisaties heeft geschreven, blikt Van der Gaag scherp, kritisch en eerlijk terug op de geschiedenis van het beleid ter bevordering van een inclusieve arbeidsmarkt. Een van zijn conclusies is dat het verschil bij de uitvoering van de Banenafspraak in hoge mate wordt gemaakt door de energie van iedereen die erbij betrokken is: werkgevers, wethouders en publieke uitvoerders. ‘Mensen moeten erin kunnen geloven en enthousiast raken van alle mogelijkheden.’
Beleid is uiteraard belangrijk, maar moet goed uitvoerbaar zijn en helpen waar het moet helpen. Want ‘beleid maakt geen banen, maar slecht beleid voorkomt wel dat mensen aan het werk komen’, aldus Van der Gaag.

Stap vooruit

Bij goed beleid hoort volgens hem ook dat de mensen die gaan werken, er ook echt een flinke stap op vooruitgaan. ‘Bij de Banenafspraak hebben we vaak gezien dat de stap naar werk voor mensen uit de doelgroep verbonden is aan risico’s en financiële onzekerheid. Dat kun je mensen niet aandoen en dat is ook helemaal niet nodig.’ Volgens Van der Gaag laten alle onderzoeken, recentelijk nog van Berenschot in opdracht van Divosa en Cedris, zien dat investeren in mensen altijd loont, en de maatschappelijke baten gigantisch zijn als je mensen aan het werk helpt.
Voor VNO-NCW en MKB-Nederland is het bij het vervolg van de Banenafspraak onder meer van belang dat de bestaande doelgroep wordt verbreed en de uitvoering wordt verbeterd. Om kandidaten in beeld te krijgen, zijn werkgevers bijvoorbeeld sterk afhankelijk van publieke uitvoerders en te vaak blijken er geen mensen of benodigde instrumenten beschikbaar. Van der Gaag wijst in zijn boek ook op het belang van inhoudelijke kennis van zaken bij de publieke uitvoerders.

Kandidaten moeilijker te vinden

Het bedrijfsleven heeft in 2023 voor het eerst de doelstelling van de Banenafspraak niet gehaald. Een belangrijke reden is dat het voor werkgevers steeds moeilijker is om kandidaten te vinden. Staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie bevestigde vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer dat ruim een derde van de doelgroep überhaupt geen reële kans op regulier werk heeft en een ander deel krijgt onvoldoende actieve begeleiding krijgt vanuit gemeenten en UWV om de stap naar werk te kunnen maken.